Pasinler Platosu’ndaki Çarpışma-Kökenli Volkanik İstifin Volkano-Stratigrafisi, Jeokimyası ve Magma Odası İşlemlerinin Petrolojik Modellemesi; Erzurum-Kars Platosu, KD Anadolu

Abstract

Erzurum-Kars Platosu’nun batısında yer alan Pasinler Platosu, Kuzey-doğu Anadolu’daki çarpışma-kökenli volkanik istifin en iyi kesitlerinden birini içerir. İleri derecede evrim geçirmiş riyolitik piroklastik ürünler, istifte az oranda görülen olivinli bazik-ortaç lavlar ile ardalanırlar. Sözkonusu piroklastik ürünler, tümüyle camsı, kristal içermeyen afirik dokulu piroklastik akıntı, döküntü ve surge’den oluşurlar. Yüksek silisli riyolitten riyodasite kadar nispeten dar bir bileşim aralığı sergilerler. İz element fraksiyasyon trendleri, bazik ve felsik bu bimodal ürünlerin aynı ana magmadan POAM (susuz) minerallerin fraksiyonel kristallenmesi ile ortaya çıktıklarını; dolayısı ile aynı magma odasında evrim geçirmiş olduklarını göstermektedir. Volkanik istifin tabanından alınan bir numunenin K/Ar radyometrik yaş tayini, volkanizmanın plato üzerinde 7.8 my önce başladığını göstermektedir. Amfibol jeobarometresi, plato üzerindeki volkanizmayı beslemiş olan magma odasının yaklaşık 11-13 km derinde yeraldığına işaret etmektedir. Özellikle Sr, Ba, Sc ve Ni için Rayleigh fraksiyasyon vektörü modellemeleri, magma odası içindeki magmanın SiO2 bileşimi %65-67’e ulaşana kadar (sıcaklığın 700-800°C’e kadar düştüğü nokta) plajioklas, klino-piroksen ve olivinden oluşan bir mineral topluluğunun kristallendiğini göstermektedir. Bu noktadan itibaren plajioklas ve alkali feldspat fraksiyasyonu, kristallenme fazına egemen olmuştur. Bu kristal fazı filtrelenme ve izleyen zonlanma ile magmadan ayrılmış ve kristal içermeyen yüksek-silisli magmanın oluşmasına neden olmuştur.

Anahtar sözcükler: Çarpışma-kökenli volkanizma, Pasinler, Erzurum-Kars Platosu, magma odası, fraksiyonel kristallenme, petrolojik modelleme.