Sahn-ı Semân’dan Dârülfünûn’a Osmanlı’da İlim ve Fikir Dünyası (Âlimler, Müesseseler ve Fikrî Eserler) - XVIII. Yüzyıl
Abstract
Şeyhülislam Âşir Efendi’nin torunu olması sebebiyle ‘Hafîd’ diye anılan Mehmed
Efendi, çeşitli bölgelerde kâdılık yaptıktan sonra Rumeli Kazaskerliği’ne kadar
yükselerek 1811 tarihinde vefat etmiştir. Literatürde, Kaptân-ı Deryâları ele aldığı
Sefînetü’l-vüzerâ isimli eserinin yanında Galatât-ı Hafîd Efendi diye anılan kitabı
ile de şöhret bulmuştur.
Galat kelimesi, yanlış olarak kullanıldığı halde herkes tarafından kabul edilen
kelimeler için kullanılan bir ifadedir. Literatürde bu kelimeleri konu alan eser-
ler ‘galatât’ başlığı altında ele alınmaktadır. Osmanlı coğrafyasında bu literatü-
re ait ilk eser İbn Kemâl’in Galatâtu’l-‘avâm diye bilinen eseridir. Ebû’s-su’ûd
Efendi’nin Sakatâtu’l-‘avâm isimli eseri yine küçük hacimli olmasına rağmen
üzerine şerh yazılmış kıymetli bir çalışmadır. Hafid Efendi’nin asıl ismi “ed-Dü-
rerü’l-Müntehebâtu’l-Mensûre fi Islâhi’l-Galatâti’l-Meşhûre” olan eseri de bu lite-
ratürün önemli kaynaklarından birisidir. Oldukça hacimli olan bu eserde binden
fazla kelime ele alınmış, bunların Arapça ve Farsça karşılıkları, yer yer de Çağa-
tayca ve Yunanca karşılıkları verilmiştir. Eser, bazı maddelerin açıklanmasında
bir galatât kitabı hüviyetini aşarak bir ansiklopedik eser kimliği kazanır. Meyyit
kelimesi incelenirken bütün ferâiz bahsinin özetlenmesi; metrûk ifadesi açıkla-
nırken diğer hadîs terimleri ile ilgili bilgilerin verilmesi örnek olarak verilebilir.
Çalışmamızda, Galatât-ı Hafid Efendi’de ele alınan fıkıh terimleri ele alınacak
ayrıca yukarıda zikredilen ansiklopedik özellik sebebiyle kitapta yer alan fıkhî
konular değerlendirilecektir.
Collections
- Kitapta Bölüm [13988]