Anadolu’dan Viyana’ya İmam-Hatipler: Modernleşme, Diaspora ve Eleştiri

Abstract

Türkiye’nin siyasi, ekonomik ve sosyal elitleri genelde dindar muhafazakârlar özelde ise onların en önemli yukarı doğru sosyal hareketlilik mecrası olan İmam Hatip Liseleri üzerinde sürdürdükleri kısıtlayıcı politikaları 1997 yılında yaşanan 28 Şubat Süreci paralelinde hızlandırdılar. Uygulamaya konulan yeni yüksek öğrenim sınav sistemi ve üniversitelerdeki başörtüsü yasağı İmam Hatip Lisesi mezunlarının Türkiye yüksek öğretim hayatında mevcudiyetlerini imkansız hale getiriyordu. Bu imkansızlık neticesinde çok sayıda İmam Hatip mezunu üniversite okumak için göç etti ve Avrupa’da bir İmam Hatip diasporası oluşturdu. Bu diasporik varoluşun ve Avrupa’da üniversite okumanın bu öğrencilerin Türkiye’de dindar muhafazakar toplumsallığa bakışında bir dizi değişikliğe neden olduğu gözlemlenmiştir. Bu değişikliklerin önde geleni bizatihi dindar muhafazakar çevrelerin diaspora algısına karşı geliştirilen eleştiridir. İkinci olarak gözlemlenen değişiklik ise dindar muhafazakar çevrelere ve özellikle İmam Hatip camiasına karşı geliştirilen eleştirel tutumdur. Son olarak Avrupa’da üniversite okuyan İmam Hatip Mezunu öğrencilerin siyasi söylemi terk ederek belirgin bir şekilde kültürel söyleme yöneldikleri gözlemlenmiştir. Bu çalışma Avusturya, Almanya, Hollanda ve Bosna-Hersek’de çeşitli şehirlerde üniversite okuyan h50’den fazla öğrenciyle yapılan yüz yüze mülakatlara ve katılımcı gözlemlere dayanmaktadır.