Tarîkat Ekollerine Ait ”Kuûdî, Kıyâmî Ve Devrânî” Zikir Sekillerinin Tekke Formları Üzerindeki Yansımaları

Abstract

Zikir; tasavvuf düşüncesinin ürettiği seyr ü sülûk (mânevî yolculuk) anlayışı etrafındaortaya çıkan tarîkat ekollerinin en temel ortak kavramlarından biridir. Aynı zamanda bir seyrü sülûk ameliyesidir. Zikir, her tarîkatın menşe’i, meşrebi, zikir yapma usul, şekil ve anlayışıçerçevesinde çeşitlenerek birbirinden ayrışır. Bu çeşitlilik tarîkatlar özelinde şekil ve usulbakımından üç ana kategoride toplanarak ele alınmaktadır. Bunlar; “kuûdî, kıyâmî ve devrânîtarîkatlar” olarak sıralanırlar. Zikir usulleri ve şekilleri bakımından yapılan bu tasnif, sufilerinzikir esnasındaki davranış ve duruşları sebebiyle “kuûdî zikir’ kıyâmî zikir ve devrânî zikir”şeklinde de adlandırılır. Tekkelerde yapılan zikirlerin sesli ( cehrî ) ya da gizli ( hafî ) olarakyapılması tarîkat mensuplarının mûsikî ile ilişkisini düzenleyen önemli hususlardan biriolarak kabul edilmektedir. Zira sesin kullanılmadığı bir ortamda mûsikîden söz edilmez. Seslizikri benimseyen tarîkatların tekkelerde enstrumanlı ya da enstrüman kullanılmaksızın icraettikleri dînî mûsikî formları kıyâmî ve devrânî tarîkat ekollerinin usul ve zikir tarzlarına göreşekillenmiştir denilebilir. Biz bu araştırmamızda; Tarîkat ekollerine ait “Kuûdî, Kıyâmî veDevrâni” zikir şekillerinin tekke mûsikîsi formları üzerindeki yansımalarını incelemeyihedeflemekteyiz.