ATEBETÜ'L-HAKAYIK'TA GEÇEN DEYİMLER, ATASÖZLERİ VE ÖZDEYİŞLER

Abstract

Bir millete millet olma özelliği kazandıran ve onu diğer milletlerden

ayıran en önemli unsurların başında dil gelir. Dil, insanlar arasında

sadece iletişim aracı olması dışında, insanlar gibi nefes alan,

duygulanan, kızan, sevinen, ağlayan ve ölen bir canlıdır. Dil, ister

sözle ister yazıyla olsun bir milletin benliğinde kültür, edebiyat, müzik

olarak yer etmiş ve o milletin görünen yüzünün ötesinde, görünmeyen,

manevi bir gücüdür.

Bir milletin yaşam aynası olan dilde özellikle günlük konuşmalarda

bir estetik ve incelik unsuru kabul edilen bazı dil birlikleri vardır ki

sadece bunlara bakıldığında bile o milletin içtimai yapısı anlaşılabilir.

Atasözleri, özdeyişler ve deyimler olarak bilinen bu dil birlikleri

yüzyıllar boyu kullanılagelmiş ve o dilin estetik gücü zenginlik

göstergesi olmuştur.

Kadim bir tarihe sahip Türkçemiz atasözlerini, özdeyişlerini ve

deyimlerini yüzyıllar boyu nakış nakış işlemiş; bu dil birlikleri dil

varlığının en önemli unsurlarından biri olarak kültürümüz ve

edebiyatımız içerisinde yer almıştır.

Yüknekli Edip Ahmet’e ait ve önemli dil yadigârlarımızdan biri olan

Atebetü’l-Hakâyık kültürel ve sosyal hayatın İslam kültürü ile

yoğrulmaya başladığı dönemlerde ortaya çıkması ve bu dönem

Türkçesinin estetik gücünü göstermesi bakımından önemlidir.

Muhtevasında barındırdığı atasözleri, deyimler ve özdeyişler

Türkçemizin estetik gücünü ve zevk anlayışını çok güzel bir şekilde

ifade etmektedir. Bu durumun belirgin bir şekilde ortaya çıkarılması

amacı ile çalışmamızda Atebetü’l-Hakâyık’ta bulunan atasözleri,

deyimler ve özdeyişler tespit edilmiş; bu atasözleri, deyimler ve

özdeyişlerin günümüz Türkiye Türkçesi karşılığı ve cümle içi

anlamları verilmiştir.