The Traces Concerning The Sedentary Culture of Turks in The Story of Prince Kalyanamkara and Papamkara in Terms of Vocabulary

Abstract

Köktürk Devleti zamanında (MS 552-745) Orhun ve Selenga nehirleri civarında yaşayan ve Çin kaynaklarında Kao-ch’ê, Ting-ling, T’ie’leTürk kaynaklarında Töles adıyla bilinen boyların bir kısmını Uygur Türkleri oluşturmaktadır. 9 uruktan meydana gelen Uygurlar, Karluk ve Basmılların da dâhil olmasıyla 11 uruktan müteşekkil hâle gelirler. 743 yılında II. Köktürk Devleti’nin 744 yılında da Basmılların hâkimiyetine son veren Uygurlar, bağımsızlıklarını kazanıp Ötüken’de (MS 745-840) bir devlet (Ötüken Uygur Devleti) kurarlar. Bozkır kültürü ile kurulan Uygur Devleti’nin Kırgızlar tarafından yenilgiye uğratılınca bir kısmı Çin’in hâkimiyetini kabul ederek Asya’nın güneyine, Çin’in kuzeybatısına Kansu şehrine (Kan-Chou, Sarı Uygur Devleti) diğer bir kısmı da batıya göç ederek Beşbalık, Hoço ve Turfan şehirlerine (Doğu Türkistan, Turfan, Kao-Ch’ang Uygur Devleti) gider ve Maniheizm inancını benimsedikten sonra değişmeye başlayan hayat tarzları tamamen yerleşik yaşam şeklini alır. Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle birlikte sözvarlığına pek çok sözcük dâhil olur. Uygurların günlük yaşamını ortaya koyan bu tür sözcükler, mevcut kültürün yansıtıcısı vasfını taşırlar. Yerleşik kültürün kazandırmış olduğu bu sözcükler(tarıγ, kemiçi, böz bertät-, satıγçı, il-, içgärülüg), Eski Uygur Türkçesi metinlerinde farklı tür (isim, zarf, fiil vs.) ve görevlerde (özne, yüklem, zarf tümleci vs.) karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede Eski Uygur Türkçesi ile kaleme alınmış Buddhist çevre metinlerinden olan Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi, sözvarlığında yer alan yerleşik kültür hayatı ile ilgili sözcükler açısından ve dil-kültür ilişkisi bağlamında ele alınıp incelenecektir. Bu çalışmada, James Russell Hamilton neşrinin Vedat Köken tarafından yapılan ve 2011 yılında 2. baskısı olan çevirisi esas alınacaktır. Anahtar Sözcükler: Uygur Devleti, konar-göçer yaşam, yerleşik yaşam, Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi, söz varlığı.