Türk Makam Müziği'nde İcra İle Örtüşen Nazariyat Modeli Arayışı: 34-ton Eşit Taksimat'tan 79'lu Sisteme, Sabit-Perdeli Düzenlerden Bir Yelpaze

Abstract

“Arel-Ezgi-Uzdilek” Sistemi ile Türk Makam Müzigˆi (makamlara dayalı Sanat Müzigˆi ve Halk Müzigˆi) icrası arasında uzun süreden beri var oldugˆu algılanan uyus¸mazlık, ses kayıtlarının bilgisayar çözümlemeleri yoluyla kesinles¸tirilmis¸ bulunmaktadır. Bulgular, Türk Makam Müzigˆi’ne özgü, ne ki, hazırdaki kuramın yer vermedigˆi çok çes¸itte “orta ikili” aralıgˆın, tartıs¸maya yer bırakmayacak s¸ekilde bilhassa çalındıgˆını göstermektedir. Sözkonusu “orta ikili” aralıklar, 2/3, 3/4 ve 4/5 tanini s¸eklinde açıklanabilmekte olup, Türkiye’de, 20. Yüzyıl’ın bas¸larında gerçekles¸tirilen Musıki I·nkılabı’nın kilit isimlerince “çeyrek-tonlar” olarak vasıflandırılmıs¸lardır. Örtüs¸mezlik, icrada ve egˆitimde kullanılan yürürlükteki gayri müsavi 24 perdeli kuramın, Makam Müzigˆi mirasını Bizans ve Arap Uygarlıkları ile ilis¸kilendirdigˆi düs¸ünülen “çeyrek-tonları” dıs¸arlayacak biçimde kurgulanmasından kaynaklanıyor görünmektedir. Bu bildiride, nazariyat-icra birligˆini sagˆlayabilmek üzere, oktavı 34 ve 41 es¸it parçaya bölmekle elde edilen düs¸ük çözünürlüklü, 46, 53 ve 72 es¸it parçaya bölmekle elde edilen orta ve yüksek çözünürlüklü yedirimlere temas edilecek, ayrıca, yazarın gelis¸tirdigˆi ve münhasıran tasarlayıp yaptırdıgˆı bir kanuna uyarladıgˆı 79-sesli bir düzen açıklanacaktır. Sabit-perdeli bir Makam Müzigˆi kuramının yeniden ins¸ası çerçevesinde, bir koldan düs¸ük çözünürlüklü 34- veya 41- ton es¸it taksimata, digˆer koldan yüksek çözünürlüklü 79-sesli düzene yakınsanması önerilmektedir.