Was There a Zaydi¯ usu¯l al-fıqh? Searching for the Essence of Zaydi¯ Legal Theory in the School’s First Complete Usu¯l Work: al-Natiq bi-l-Haqq’s (340-424/951-1033) “al-Mujzi¯ fi¯ usu¯l al-fıqh”

Abstract

Bu çalışma yakın bir zamanda yazması keşfedilerek basılan Zeydi çevreler tarafından ilk uşul eseri olarak kabul edilen el-Muczi fi uşuli'l-fıkh adlı eseri incelemektedir. Mutezile alimleriyle yakın bir mesai içinde olduğu bilinen en-Natık bi'l-hakk tarafından yazılan, Zeydiyye'nin bu ilk uşul eseri, fıkıh uşulünde Zeydiyye ve Mutezile etkileşimini tespit etmek için oldukça önemlidir. Bu çalışmada Zeydiyyenin iddiasının aksine bu eserin Mutezilenin fıkıh usulü içerisinde sayılması gerektiğini iddia ediyorum. Bu eserin bir bölümü Şerhu'l-umed olduğu iddiasıyla Mutezile alimlerinden Ebu Hüseyin el-Basri'ye atfedilerek daha önce basılmıştı. Bu makalede bu isabetsiz atıf da değerlendirilmektedir. Makale üç bölümden oluşmaktadır. Girişin ardından ilk bölümde en-Natık bi'l-hakk'ın özlü bir biyografisi verilecek, ikinci bölümde ise eserin müellife nisbeti, içeriği ve takip ettiği metod özetlenecektir. Son bölümde ise eserin Zeydiyye ve Mutezile arasında kimliği konusu eserde yapılan atıflar dikkate alınarak ve daha sonraki dönemden Mutezile alimi Ebu Hüseyin el-Basri'nin el-Mu'temed adlı eseri ve Zeydi alim Abdullah b. Hamza'nın Safvetu'l-ihtiyar adlı eseriyle mukayese edilerek ele alınacak, eserin ve müellifin sonraki dönemde Zeydi fıkıh uşulü eserlerine etkisi ile çalışma hitama erecektir.