İKİ KEMENÇE VE PİYANO İÇİN İLK BİR ÇAĞDAŞ YAPIT

Abstract

I·hsan Özgen'in solo bir çalıs¸masından ve bunun çoksesli çagˆdas¸ bir yapıta dökülmesi ricasından ilhamla, Ozan Yarman'ın iki klasikal kemençe ve bir piyano için 2003 Yazı'nda besteledigˆi üç bölümlü Sonat ‘Baba ile Kızları’, hızlıca bir repertuvar taramasından görüldügˆü kadarıyla, alanında ilk bir örnegˆi tes¸kil ediyor. Yarman'ın beste is¸çiligˆi ile yogˆrulmus¸ Yarman-Özgen sentezli usul-makam motifleri sergileyen eserin ilk bölümü, 10/4'lük zaman kalıbında ve orta hızda, piyanonun Caz akorlarla giris¸tigˆi hayal-meyal bir Mi bemol Majör'den açılıs¸ yapar, yakın-uzak demeden pek çok tonaliteye serbestçe, bazen politonal ve atonal stillerde ugˆrayıp, Si bemol Majör ile kadansa varır; ikinci bölümü 4/4'lük zaman kalıbında ve hantal tempoda Sol Kürdi bir kanon gösterir, piyanonun da katılımıyla çes¸itli tonalitelerde döner dolas¸ır, neredeyse ‘Saray-ı Amire-i Cedide'de Barok havaları’ estirir ve yine Si bemol Majör'de karar kılar; üçüncü bölüm Sol Rast ile 4/4'lük zamanda çok hızlı tempoda bas¸lar, ortalara dogˆru hiç hız kesmeyerek 5/4'lük bir zaman kesitinden geçer ve 4/4'lük ölçülere son kez ugˆrayarak, 5/4'lük Mi bemol Majör ile haykırıp pes eder. Eserin ilk iki bölümüne nostaljik bir burukluk hissi hakim iken, üçüncü bölümde s¸ahlanan bir dinamizm görülür. Kemençeler adeta piyanoyla temsil edilen devi taciz edip çıldırtan kızgın es¸ek-arıları gibi ‘uçarlar ve sokarlar’. Kemençelerin ‘deliye çevirdigˆi’ piyano, soru-cevap biçiminde kemençelerle giris¸tigˆi mücadele sonucunda, deyim yerindeyse, ‘yıgˆılır kalır’. Kemençeler ise, finalde uzaklara dogˆru ‘oynas¸arak sönerler’. Piyanonun 12 es¸it ses Temperamanına ayarlı olmadıgˆını söylemeye her halde hacet olmaz. Sonatta, piyano ile kemençelerin kılı kırk yaran bir dengede bulus¸turulması gözetilmis¸tir. Agˆırlıklar ve öncelikler, çalgılara, onların ses sahaları ve ifade kuvvetleri gözetilerek, yerli yerince dagˆıtılmak büyük ölçüde bas¸arılmıs¸tır. Teknik ve artistik yönden eser oldukça talepkardır. Gerek nüansların ve dinamiklerin tatbiki, gerek yüksek piyanizm, gerek as¸ina olunandan çok farklı kurguda kemençeleri zorlayacak pasajları yönünden, Yarman'ın Sonatı, epey ugˆras¸, sabır ve özen gerektirmektedir. Zaman kısıtı, mes¸galeler, ‘piyasa- is¸i çaldırmanın’ getirecegˆi masraflar ve bas¸arısının mübhemiyeti, tastamam canlı icraya olanak vermemis¸ olsa da, özlenen icraya yaklas¸an bir ‘sentez dinleti’ hazırlanmıs¸tır. Kemençeye özgü mikrotonal iklimi ‘neo- romantik çoksesli Oda Müzigˆi’ düzlemine tas¸ıyan yaklas¸ık 10 dakika uzunlugˆundaki Sonat, Yarman'ın evmüzik stüdyosu birikimleriyle dijital ortamda hayata getirdigˆi gerçekçi bir kayıt halinde, ilk kez Kemençe Sempozyumu'nda, konunun ilgililerine bütünüyle sunulmus¸tur. Eserin seslendirilmesi süresince slayt nota gösterimi ile takip yapılmıs¸, her bölüm sonrasında ve eser sonunda müzik degˆerlendirilmis¸tir.