| dc.description.abstract | Türk dili tarihinde Eski Türkçe dönemi, MS VI. yüzyıl ile XI. yüzyıl arasını kapsamaktadır.
Eski Türkçenin Köktürkçeden (VI.-IX. yy.) sonra gelen ikinci evresini Eski Uygur Türkçesi
dönemi (IX.-XI. yy.) oluşturmaktadır. Eski Uygur Türkçesinin sözvarlığı, Köktürkçeden
farklı olarak, benimsenen pek çok değişik inanç sistemi (Maniheist, Buddhist, Hristiyan ve
Müslüman çevre) ve yerleşik yaşam tarzının da etkisiyle çeşitlilik göstermektedir.
Bu makalede Eski Uygur Türkçesi dönemi Buddhist çevre metinlerinden olan ve Prens
Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi adı ile tanınan İyi ve Kötü Prens Öyküsü (çatik,
jataka), edebî dil unsurları açısından ele alınacaktır. Eski Uygur Türkçesinde kaleme
alınan, X. yüzyıla ait olduğu tahmin edilen ve her bir sayfası bazen 7 bazen de 8 satırdan
oluşan toplam 80 sayfalık bu el yazması metni edebî kılan ölçütlerin başında içerdiği
tekrar grupları (taŋ adınçıγ , uluγ kiçig, adruq adruq, satıγ yuluγ,…), kavram öbekleri (el
törü, el adaq, busan- ıγla-,…), benzetmeler (ärdini täg, tütär-çä, antaγ, ança,…),
metaforlar (ämgäk ämgän-, lenxua, kün täŋri,…), metonimiler (qolγuçı, yer täŋri, içgärü,
qapaγ,…), deyimler (yazuqqa tüş-, köŋlin bert-, yol ayu ber-,…), morfolojik tekrarlar
(belçä boγuzça, turγalı aşlaγalı, buşuş*luγ qadγu-luγ,…) ile sözdizimi hususiyetleri (hitap
ifadeleri, soru cümleleri,…) gelmektedir.
Bu makalede, Paris Bibliothéque Nationale’de Pelliot Chinois 3509 ile British Museum’da
Or. 8212 (118) numaralı el yazmalarının ortak incelemesinden oluşan Hamilton neşrinin,
Türk Dil Kurumu tarafından 2011 yılında 2. baskısının yapıldığı ve Vedat Köken’e ait İyi
ve Kötü Prens Öyküsü adlı çeviri metni esas alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Eski Uygur Türkçesi, Prens Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi,
edebî dil ölçütleri, ifade gücü, sözvarlığı | |
