es-Sevâdu’l-Azam’ın Farklı Nüshaları ve Müellifleri Üzerine

Abstract

Türkler arasında İslâmiyetin yayılmasında önemli etkisi olan Sâmânîler/Sâmânoğulları Devleti’inin (204-395/819-1005) merkezinde Hanefi âlimlerin görüşleri büyük itibar görmekteydi. Sâmânî emîri İsmâîl b. Ahmed’in (279-295/892-907) isteğiyle toplanan Mâverâünnehir bölgesinden âlimler bir akide metninin yazılmasını kararlaştırdı. Bu görev Hanefî âlim el-Hakîm es-Semerkandî’ye (ö. 342/ 953) verildi. Semerkandî bunun için es-Sevâdu’l-A’zam ismiyle bilinen eseri yazdı. Arapça yazılmış olan bu eserin halkın da istifade etmesi için Farsça tercümesinin yapılması emredildi. Farsça çevirisini yapanın kimliği bilinmemektedir. es-Sevâdu’l-Azam’ın müellifi Semerkandî olarak bilinmektedir. Fakat kitabın bazı yazma nüshalarında müellif olarak Semerkandî’den önce yaşamış farklı isimler yer almaktadır. Bu nüshaların giriş kısmında matbu nüshalarda yer almayan bilgiler bulunmaktadır. Bu tebliğde bu farklı nüshalardan bazıları tanıtılıp müellif olarak gösterilen isimlerin kitabın yazılışı süreciyle ilgileri ele alınacaktır.

al-Sawād al-Aʿẓam's Difference Copies and Authorities The Samanid dynasty (204-395/819-1005) had an important influence on the spread of Islam among the Turks. During that period, The views of the Hanafi scholars were highly regarded. Samanid amir Esmâʿîl b. Aḥmad (279-95/892-907) gathered the scholars of Samarqand, Bokhara and Transoxania and ordered them to write a book expounding the Sunnite doctrine. They given this task to the Hanafi scholar al-Hakim al-Samarqandi (d. 342/953). And Samarqandi wrote a work called al-Sawād al-Aʿẓam for this. This work, written in Arabic, was ordered to be translated into Persian for the benefit of the public. The Persian version was prepared by an anonymous translator. Samarqandi is known as the author of al-Sawād al-Aʿẓam. However, in some manuscripts of the book, there are different names that lived before Samarkandi as the writer. In the introduction of these copies, there is information not included in the printed copies. In this paper, some of these different copies will be introduced and their authors will be discussed.