Tiyatro Metinlerinde Yer Alan Metin Dışı Sözler:Keşanlı Ali Destanı Örneği

Abstract

Bu makalede tiyatro metinlerinde parantez içinde yer alan sözlerin metne katkıları, anlam değerlikleri, gramer yapıları incelenmiştir.

Tiyatro metinleri öncelikke oynanmak, sahnelenmek için yazılır. Yazar, olay örgüsünü kahramanlarının konuşmaları vasıtasıyla okuyucuya aktarır. Karşılıklı konuşma biçiminde yazılan eser, yazar-okur ve yazar-yönetmen-oyuncular-seyirci arasında bir iletişim kurar.

Bir tiyatro eserinde konuşanın değiştiğini, konuşma sırasının kimde olduğunu gösteren şahıs isimleri, yer ve zaman sözleri ve kişilerin duygu ve hareketlerini belirten sözler doğrudan metne dahil edilemez. Metinde ara söz de kabul edebileceğimiz bu ifadeler okuyucunun sahneyi zihninde canlandırmasını sağlarken, eserin sahneye konulması aşamasında yönetmen ve oyunculara yol gösterir.

Metin bağlamında anlam değeri taşıyan, ancak sentaks bakımından metni oluşturan konuşmaların dışında kalan sözler metin dışı sayılabilir mi? Belki de bu sözler tiyatro eserlerinin ortak bir üslup özelliği, kalıplaşmış ifade şekilleri olarak düşünülebilir.

Bu çalışmada Haldun Taner’in Keşanlı Ali Destanı metni esas alınarak Türkçede tiyatro metinlerinde ara söz veya metin dışı söz olarak kullanılan kelime türleri, kelime grupları, cümle tipleri ve fiil kipleri incelenecektir.