Cemal Aksu Armağanı

Abstract

Nizâmî-i Gencevî’nin (öl. 608 / 1211-1212) Penc Genc (Beş Hazine) veya Hamse olarak adlandırılan ve beş Farsça mesneviden oluşan bu eseri, Fars edebiyatında olduğu kadar Türk edebiyatında da değer görmüştür. Gerek hamseye gerekse hamsenin içinde yer alan mesnevilere farklı zamanlarda pek çok nazire yazılmıştır. Bunlardan birini Penc Genc içinde yer alan Mahzenü’l Esrâr adlı mesneviye aynı vezin ve aynı isimle nazire yazmış olan Haydar Tilbe’nin eseri oluşturmaktadır. Bu makalede Doğu Türkçesinin klasik öncesi dönem şairlerinden olan Haydar Tilbe’nin Mahzenü’l Esrâr adlı eserinde yer alan deyimler incelenecektir. Deyimler, belirli bir kavramı, duyguyu, düşünceyi, hareketi anlatmak üzere bir araya gelen en az iki sözcüğün gerçek anlamlarının dışında kullanılmaları suretiyle ortaya çıkan kalıplaşmış sözcük öbekleridir. Bu çalışmada da Avni Gözütok’un Fenomen Yayınları’ndan çıkan 2008 tarihli Haydar Tilbe Mahzenü’l-Esrâr adlı eseri esas alınarak tespit edilen deyimler, kavram alanlarına göre tasnif edilecek ve bu deyimlerin Doğu Türkçesinin klasik edebî dil şeklini almaya başladığı evresindeki söz varlığına olan etkisi ortaya konulacaktır.

Anahtar Sözcükler: Doğu Türkçesi, Mahzenü’l Esrâr, deyimler, söz varlığı, kavram alanı