Osmanlı Tefsir Kültürü Açısından Mühim Bir Eser: BUursa Ulucami 435 Numaralı Tefsir Nüshası

Abstract

Bu makalede Osmanlı Tefsir kültürünün önemli bir halkasını oluşturan mühim bir eser üzerinde durulacaktır. Bu eser Bursa Ulucami 435 numaralı Tefsir nüshadır. Nüsha daha önce bazı araştırıcılar tarafından incelenmiş ve hakkında bazı değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmelerde Bursa Ulucami 435 nolu nüshanın, Ebu’l-Leys Tefsirinin veya Tefsîr-i Hâzin’in tercümesi olduğu, adının da Enfesü’l-Cevâhir yahut Tercüme-i Tefsîr-i Lübâb olduğu ileri sürülmüştür. Kütüphanelerimizde bulunan birçok nüsha üzerinde ciddi bir tahkik yapılmadan yapılmış olan isimlendirmeler böyle bir görüşün ortaya konmasında etkili olmuştur. Ne yazık ki bu nüshalarda Ebu’l-Leys Tefsiri Tercümesi ile diğer bazı tefsirlerin tercümeleri isimlendirme noktasında birbirine karıştırılmıştır. Dolayısıyla bunlara bakarak yapılan değelerdirmeler de yanlış olmuştur. Bu çalışmada özellikle bu değerlendirmeler çerçevesinde Bursa Ulucami 435 nolu nüsha ele alınıp incelenecek ve iddia edildiği gibi Ebu’l-Leys veya el-Hâzin tefsirinin tercümesi olıp olmadığı hususu irdelenecektir. Bunun için Bursa Ulucami 435 nolu nüsha ile bu Ebu’l-Leys ve el-Hâzin tefsirlerinden seçilmiş bazı kısımlar arasında bir takım mukayeseler yapılacaktır. Ayrıca Bursa 435 nolu nüshanın, kendisinden önce yazılmış olan ve Osmanlı toplumunda kullanılan diğer bazı Arapça tefsirlerle seçilmiş kısımlarda mukayesesi yapılarak aralarında bir ilişki olup olmadığı tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca tefsirin fiziksel bazı özellikleri ile vakfiye ve ferağ kayıtlarından hareketle istinsah tarihi gibi bazı hususiyetleri hakkında da kısa bilgiler verilecektir. Buna göre de Bursa Ulucami 435 nolu nüshanın mahiyeti hakkında aydınlatıcı bazı açıklamalar yapılmış olacaktır.