Yukarı Murat-Van Bölümünde Vejetasyon Devresi ve İklim Değişikliği İlişkisi - The relationship between vegetation period and climate change in Upper Murat-Van Subregion

Abstract

Küresel ölçekte iklim değişimleri dünya üzerindeki tüm canlıların yaşam döngülerini etkilemekte ve dağılışlarını da yeniden şekillendirmektedir. Bitkilerin yayılış alanlarının ortaya çıkmasında ve fenolojik özelliklerin zamanlamasında sıcaklığın önemi büyüktür. Özellikle küresel sıcaklık artışları ve ekstrem olaylar bugün olduğu kadar gelecekte de bitki örtüsü döneminin süresi, bu dönemin başlangıç ve bitiş tarihleri başta olmak üzere bitkiler üzerinde önemli etkiler yaratacaktır. Vejetasyon devresi genel olarak bitkilerin çimlenmeye başladıkları zaman ile tohumların saçıldığı zamana kadar geçen dönemi ifade eder. Bu nedenle de yeryüzünde sıcaklığın yıl içinde büyük değişikliklere uğradığı ılıman kuşak gibi bölgelerde bitkilerin gelişmeleri belli zamanlara bağlıdır. Vejetasyon dönemi için farklı alt ve üst limitler olmakla birlikte daha çok günlük ortalama sıcaklığın 5-8° olduğu dönemi kapsar. Bu doğrultuda Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Murat-Van Bölümü ve çevresindeki 22 meteoroloji istasyonunun günlük ortalama sıcaklık değerleri 1965-2020 dönemi için analiz edilmiştir. Ortalama sıcaklık değerlerinin 8°C’nin üzerine çıktığı günler vejetasyon devresinin başlangıcı olarak, altına düştüğü günler ise bitişi olarak ele alınmış ve devamlılık aranmamıştır. Çalışmada her istasyonun verileri kullanılarak farklı yükselti basamaklarına göre vejetasyon devresi belirlenmiş ve ArcMap 10.8 programında haritalanmıştır. Belirlenen vejetasyon devreleri IPCC’nin RCP 4.5 ve RCP 8.5 senaryolarına göre yeniden yorumlanmıştır. Bu şekilde günümüzdeki durumun yanı sıra küresel sıcaklık artışlarıyla, gelecekteki durumun nasıl olacağı da öngörülmeye çalışılmıştır. Bulgular geçmişten günümüze sıcaklık artışının gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. Vejetasyon devresine iklim değişikliği senaryoları uygulandığında ise vejetasyon devresinin süresinde artışlar dikkati çekmektedir. Sonuç olarak kullanılan istasyon verileri ve iklim değişikliği senaryoları göz önünde bulundurulduğunda gelecekte çalışma sahasında vejetasyon devresinin süresinin uzayacağı, başlangıç ve bitiş tarihlerinde de değişikliklerin gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.Anahtar Kelimeler: Küresel sıcaklık artışı, Yetişme mevsimi, Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin bitki örtüsü