Osmanlı Tefsir Kültürüne Bir Katkı: Mehmed Fevzî Efendi’nin Tefrîcu’l-kalak fî tefsîri sûreti’l- Felak Adlı Sure Tefsirinin İşârî Yönden İncelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Osmanlının ondokuzuncu asrında yaşamış önemli simalardan biri olan Mehmed FevzîEfendi ve onun Tefrîcu’l-kalak fî tefsîri sûreti’l-felak adlı eseri ele alınmaktadır. Bu amaçla önce müellifinhayatı, yaşadığı dönem ve eserleri hakkında bilgiler verilmektedir. Ardından tefsir ve tasavvufalanındaki yeri konusunda bilgiler serdedilmektedir. Müellifin Tefrîcu’l-kalak adlı tefsiri hakkına bilgivermeden önce, Felak suresi tefsiri olması hasebiyle daha önce yazılmış bazı Felak suresi tefsirlerindenbahsedilmektedir. Bundan sonra Tefrîcu’l-kalak’ın işârî yönü üzerinde durulmaktadır. Felak suresinintefsiri olan eserde ayetlerin ele alınış ve tefsir ediliş tarzı işlenmektedir. Eserde dirâyî ve rivâyîyöntemler yanında bilhassa işârî yöntemle yapılan yorumlara dikkat çekilmektedir. Müellif, bu yorumlarıdaha ziyade hâl ehli diyebileceğimiz kimselerin hayatlarından örnekler vererek incelemektedir.Kerâmet türünden olan ve olağanüstü bir nitelik arz eden bu hikâyeler verildikten sonra okuyucununbunlardan ibret ve ders alması yönünde uyarılar yapılmaktadır. Müellif, dönemin şartları gereği sosyoekonomiksıkıntı yaşayanlara, bireysel nedenlerden dolayı psikolojik sorunlar içinde bunalanlara bueseriyle adeta bir kurtuluş reçetesi sunmaktadır. Bilhassa sabır, tevekkül, tefekkür, zikir, şükür, tasadduk,sıla-i rahim, şükür, dua gibi güzel hasletlere dikkat çekerek kişinin bunları dilinden, aklından,gönlünden eksik etmemesi gerektiğini anlatmaktadır. Müellif, aynı zamanda sihir ve yapılmış olansihre karşı nasıl davranılacağı, büyüden hangi yöntemlerle kurtulabileceği hususlarında da geniş bilgilervermektedir. Yine eserde kötü niyetli insanlardan, kötülüğü emreden nefisten, şeytan ve cin gibivarlıklardan gelebilecek zararlar ve bunlara karşı korunma yollarına dair bilgiler de aktarılmaktadır.Osmanlı’nın son dönemine ait mühim eserlerden biri olan Tefrîcu’l-kalak’ın yazıldığı dönemdeki anlayışıyansıtması bakımından önemine dikkat çekilmektedir. Ayrıca beyan ettiği hususlar ve yaşananpsiko-sosyal sorunlara karşı serdettiği çareler bakımından bugünün insanı için de ehemmiyet arz ettiğineişaret edilmektedir. Bu çalışmayla Osmanlı tefsir kültürüne bir nebze de olsa bir katkı sağlanmakhedeflenmektedir.