Osmanlı İstanbul'unda Kadın

Abstract

“Keşke annemin teyzesine layık olduğu değeri verebilseydim. Epey yaşlanmıştı. Yalnız yaşadığı evinde ziyaretine gittiğimizde en çok benimle ilgilenir, bana kendilerinin çıkardığı dergilerden söz ederdi. Belki bendeki çocukluk, belki onun yaşlılık halleri, omuzumu fark etmeden yukarı kaldırmam, yüzümdeki ilgisizlik, her defasında ona cümlesini tamamlamanın bir anlamı olmadığını hissettirmiş olmalıyım. Ama onu her gördüğümde aynı istekle cümlesine başlar benden aynı tepkiyi görünce önceki konuşmaların anlamsızlığını o an hatırladığından konuşmasını tamamlamazdı. Nihayet bir gün vefat ettiğini işittim. Evi boşaltılırken tavan arasından cilt cilt eski harfli eserlerin bulunduğunu da duyunca birden onunla yaptığımız yitik sohbetlere gittim. Neyse ki bunları ele geçiren sahafa gitmeyi akıl edebildim. Büyük teyzemin de imza koyduğu yazıların olduğu iki koca raftaki dizili eserler kadın dergileriymiş. Keşke onu dinleseydim, onun ağzından duysaydım yaptıklarını, keşke…”Elinizde tuttuğunuz kitaba yazı yazma önerisi tarafıma geldiğinde, yıllar öncesinde doktora tezim[1] için araştırma yürütürken yaptığım bu sohbeti, sohbetteki keşkeleri söyleten derin pişmanlığı hatırladım. Bu nedenle yazımı bu pişmanlığın kaynaklarına ve herkes tarafından pek fazla bilinmeyen bu döneme, Osmanlı dönemindeki kadın hak mücadelesini anlatmaya ayırdım. Önce bu pişmanlığın nedenleri üzerinde duracağım. Tarih yazımı ile ilgili olan bu nedenleri anlattıktan sonra Cumhuriyet öncesi kadın mücadelesinden çeşitli örnekler vereceğim.[1] Bu çalışma, Osmanlı düşün akımlarında kadın bölümü dışarıda bırakılarak kitaplaştırıldı: Serpil Çakır (1994a): Osmanlı Kadın Hareketi, Metis. Kitabın gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 3.basımı 2011’de, 5.basım 2016’da yapıldı.