TARİH-İ İLM-İ HUKUK

Abstract

arih-i İlm-i Hukuk ülkemizde yazılan ilk hukuk tarihi kitabı olma özelliğine sahiptir. Kendisinden sonra yazılan aynı konudaki kitaplara da öncülük etmiştir. Bu eseri münasebetiyle, Ahmed Selahaddin, müellifi "reh-i nâ-refteye gitmekten" (gidilmemiş yola gitmekten) korkmayan bir alim olarak tanımlamış ve eserini çok orijinal bir eser olarak alkışlamıştır. Bu anlamda, Mahmud Esad Efendinin kendisi ve bu eseri çığır açan bir özelliği temsil etmektedir. Memleketimizde tarihî hukuklar hakkında en derli toplu ve kapsamlıca bilgiyi, devrin en yeni kaynaklarını da kullanarak Efendi vermiştir. Bu özelliğine rağmen, bu eser nâtamam bir eser sayılabilir. Çünkü Mahmud Esad Efendi uzunca "Mukaddime"sinde belirttiğine göre, bu eseri üçlü bir kitap dizisi olarak planlamıştı. Birinci cilt elinizdeki eserdir. Bu cilt Şark, başka bir deyişle, Ortadoğu ve Asya hukuk sistemlerini içine almıştır. Mahmud Esad Efendi burada "Mukaddime" ve "Hukuk Fikri"ne dair yazdığı ilgi çekici bölümlerden sonra sırasıyla Mısır, Babil, Çin, Japon, Türk/Moğol, Brahman, İran, İsrail ve İslam hukukuna yer vermiştir. Yazmayı düşündüğü ikinci cilt ise Batı hukuk sistemlerini ele alacaktı. Nihayet üçüncü cilt, Osmanlı hukuku tarihi olacaktı ("Mukaddime", son kısım). Fakat müellifin ömrü bu planı tatbik etmeye vefa etmemiştir