Misirli Ahmet: Toprak Darbuka Teknigi ve İcra Analizi

Abstract

Kökleri antik çağlara kadar dayandırılmasına ve günümüze kadar Türk ve dünya müziklerinin tarihsel sürecinde önemli bir rolü olmasına rağmen, darbuka çalgısı ve icrası hakkındaki konular bugüne kadar müzikoloji çalışmaları içerisinde kapsamlı olarak ele alınmamıştır. Bu bildiri, söz konusu darbuka çalgısı olduğunda, günümüze dek müzikal tekniğin ustadan çırağa sözlü aktarım ve görsel öğrenim geleneği ile iletilmiş olduğu tespitinden hareketle, özellikle toprak darbuka çalgısı üzerinde şekillenen, darbuka icracısı “Mısırlı” Ahmet (Yıldırım)’in geliştirdiği teknik ve bu tekniğin icra bağlamındaki analiz örneklerinden oluşmaktadır.

Tarihsel süreç içerisindeki kültürel değişimler ve uygarlıkların gelişmesine paralel olarak, darbuka çalgısının ortaya çıkış süreci de değişim göstermiştir. Böylelikle toprak darbuka çalgısının materyali de, icra tekniğinin değişimine etki eden en önemli faktör olmuştur. İcra analizine vurgu yapılmasının sebebi, Mısırlı Ahmet’in toprak darbuka ile kendi tekniğinin bağının önemine bağlı olarak icra yapısının analiz edilmesi, bu yapıyı inceleme ve yapısal karakteristikleri tanımlama açısından da, müzik teorisi disiplini düzleminde inceleme ve değerlendirme yapmanın temel amaçlar arasında olmasından ileri gelmektedir. Çalışmanın belirleyici öğeleri, bir darbuka icracısı olarak tekniği dünyada “split-finger technique” olarak bilinen ve darbuka çalgısının icrasında adeta yepyeni bir sayfa açan darbuka icracısı Mısırlı Ahmet örneğinden hareketle, bu tekniğin inceliklerinin analitik olarak incelenmesi olmuştur. Tekniğe dair hareketleri belirlemeye hizmet eden sembolik işaretlerle, standart bir tespit oluşturulması hedeflenmiştir.

İncelenen metodik yaklaşımlarda herhangi bir modern notalama sistemine göre oluşturulmuş kapsamlı bir notasyona rastlanmadığından, tekniğe özgü vuruş ve hareketlerin oluşturduğu ritmik motiflerin notaya alınmasında tanımlayıcı (descriptive) ifadeler kullanılarak, Mısırlı Ahmet tekniği çerçevesinde toprak darbuka çalgısının nasıl icra edildiğini tanımlayan özel işaretlere başvurulmuştur. Darbuka çalgısına dair vuruşlar ve bu vuruşlardan türemiş ritimler hem yaygın geleneksel gösterimlerinden faydalanılarak, hem de Mısırlı Ahmet tekniğinin etkileri ile beraber analiz edilmiştir.