Türk Operalarında Tarih Öncesi Anadolu Medeniyetlerinin İzleri: Gılgameş ve İnanna Operaları

Abstract

Opera sanatının toplumlar üzerindeki kültürel ve politik gücü uzun yıllardır araĢtırmacılar tarafından ortaya konmuĢ bir gerçekliktir. Bütün performans sanatları gibi opera da, ortaya ilk çıktığı zamandan beri insanları eğlendirme amacının yanında öğretici ve gösterici bir amacı da, en azından bir alt metin olarak, bünyesinde barındırmıĢtır. Müziğin, tiyatronun, dansın, edebiyatın, neredeyse tüm sana-tların iĢbirliğiyle yaratılan ve sahnelenen opera eserleri, insanlar üzerinde estetik doyumun ötesinde bir etki sağlar. Bu etkiyi yaratan girdiler, birçok sanat dalının insan duyuları ve algısı önünde gösterdiği zenginlikle sınırlı değildir. Bunun yanında, ortak kültürü ve sosyo-ekonomik yaĢamı ilgilendiren temel konuların opera metninde ele alınması etkinin gücü ve kalıcılığı açısından büyük önem taĢır.Türkiye‘de cumhuriyetle beraber örnekleri bugüne kadar ulaĢmıĢ çok sayıda Türkçe opera bestel-enmiĢtir. Bu operaların büyük çoğunluğu konu olarak Türk tarihini ve kültürünü ele alır. Dünya üzerin-deki örnekleriyle benzer Ģekilde, Türk operaları da bu sanatın kültürel ve politik gücünü kabuleder birtavırla, konularını toplum üzerinde ilgi ve etki yaratacak alanlardan seçmiĢtir.Toplum üzerinde yaratılması planlanan bu ilgi, yalnızca Türk tarihi ve kültürünü konu edinen metinler aracılığıyla gerçekleĢtirilmemiĢtir. Ġlk opera olarak kabul edilebilen Orfeo‘dan beri operalarınmitolojiden beslenme geleneğinin bir yansıması olarak, tarih öncesi Anadolu medeniyetlerinin etkisindeki üç Türk operasından bahsedebiliriz: Ahmet Adnan Saygun‘un ve Nevit Kodallı‘nın GılgamıĢ operaları ile Çetin IĢıközlü‘nün Ġnanna operası. Bu çalıĢmada, Anadolu topraklarında yaĢamıĢ tarih öncesi medeni-yetlerin bu üç operadaki dramatik etkisi incelenecek, bu metinlerin Türk opera sanatı ve Türk kültürü için nasıl bir birikim yarattığı değerlendirilecektir.ÇalıĢma nitel özelliklere sahip derleme çalıĢmadır.Anahtar Kelimeler:GılgamıĢ, Ġnanna, Türk Operaları, Anadolu Medeniyetleri