Türkiye'de Sözlü Çeviri: Eğitim, Uygulama ve Araştırmalar

Abstract

Çeviribilimci Gideon Toury’nin çeviribilimde norm kavramını öne sürmesinin ardından sözlü çeviri alanı da bundan etkilenmis¸ ve çes¸itli aras¸tırmacılar normları sözlü çeviri alanına uygulamaya çalıs¸mıs¸tır. Bu uygulamalar sözlü çeviri aras¸tırmalarında çevirmenin bir birey ve eyleyen olarak merkeze yerles¸tirildigˆi daha sosyolojik bir yaklas¸ımla paralel olarak gözlemlenmis¸tir. Miriam Shlesinger ve Brian Harris gibi sözlü çeviri aras¸tırmacılarını Franz Pöchhacker, Daniel Gile, Anna Scholdjager, Cecilia Wadensjo, Ebru Diriker, Claudia Angelleli izlemis¸ ve sözlü çeviride (konferans çevirmenligˆi ve toplum çevirmenligˆi) normları ele alarak sözlü çeviriyi ‘konumlandırılmıs¸ bir etkinlik’ olarak incelemis¸lerdir.

Brian Harris’e göre tarafsızlık normu gerek literatürde gerekse piyasada o kadar kanıksanmıs¸tır ki tartıs¸maya dahi gerek duyulmadıgˆı algısı yerles¸mis¸ gibi görünmektedir. Ancak Harris, bir kere dahi olsa bu tartıs¸manın yapılması gerektigˆini öne sürer.

Önerilen bu çalışma, sözlü çeviride en temel normlardan biri olarak kabul gören tarafsızlık ilkesini ele alan doktora tezimden temelini alacaktır. Sözkonusu doktora tezi, Türkiye’de konferans çevirmenligˆi alanında tarafsızlık ilkesinin normlar açısından hangi noktada durdugˆunu ortaya koymaya çalışmıştır.

Yöntemsel olarak üçlü bir veri bütüncesinden faydalanan ve bu makalenin temelini oluşturan doktora tezinde öncelikle dünyada ve Türkiye’de belli bas¸lı sözlü çeviri derneklerinin tarafsızlıgˆa ilis¸kin söylemleri incelenmis¸tir. I·kinci as¸amada ise profesyonel konferans çevirmenlerine 13 soruluk açık uçlu bir anket uygulanmıs¸ ve yanıtları tarafsızlıgˆa ilis¸kin algılarını ortaya biçimde derinlemesine çözümlenmis¸tir. Veri bütüncesinin son ayagˆını olus¸turan kısımda ise profesyonel konferans çevirmenlerinden gerçek bir konus¸ma metnini B dillerine es¸zamanlı olarak çevirip kaydetmeleri istenmis¸ ve bu kayıtlar degˆerlendirilmis¸tir. Gelen degˆerlendirme kısmında ise kuram ve uygulama açısından örtüs¸en/ birbirinden ayrılan noktalar tespit edilmis¸ ve öneriler sunulmus¸tur.

Önerilen bu makale, tarafsızlık kavramı çerçevesinde Türkiye’deki konferans çevirmenliği etkinliğine ve bu etkinliğin eyleyenleri olarak çeşitli dillerden konferans çevirmenlerine odaklanacaktır. Bu çalışmanın sonuçlarından hareketle, önerilen bu makale, çeviribilim alanına yönelik tarafsızlık ve normlar düzleminde birtakım sorulara yanıt sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Sözcükler: konferans çevirmenligˆi, sözlü çeviri, sözlü çeviri aras¸tırmaları, normlar, tarafsızlık, konumlandırılmıs¸ etkinlik