Târîh-i Kaht-I Mısır Tercümesi (Kemâlî)

Abstract

Makrîzî’nin (ö. 845/1442) Mısır’da para ve malî politikalar üzerine yazdığıİgâsetü’l-Ümme bi-Keşfi’l-Gummeadlı Arapça tarih eserinin Taşköpri-zâde Kemâleddin Efendi (ö. 1030/1621) tarafından yapılan mensur tercümesi. Taşköpri-zâde, müderrislik ve kadılık mesleklerini icra etmiş, ilmî kişiliğiyle telif ve tercüme eserler kaleme almıştır (Saraç 2016: 366-367; Atçıl 2020: 182-187).Osmanlı maliyesinin zamanla bozulmaya başlaması ve yaşanan sorunlar bürokrat ve âlimlerin gündemini meşgul etmiştir. III. Mehmet döneminin (1595-1603) kaptan-ı deryalarından Cigala-zâde Sinan Paşa’nın (ö. 1014/1606) meclisinde yapılan müşaverelerde Taşköpri-zâde, Paşa’ya, Makrîzî’nin ekonomik krizler ve çözüm önerileri üzerine bir eseri olduğunu ifade etmiştir. Sinan Paşa, merakını celbeden bu eserin tercümesini istemiştir (Beyazıt Yazma Eser Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi Koleksiyonu, nu. 2407, vr. 2a). Taşköpri-zâde’nin beş günde tamamladığıTârîh-i Kaht-ı Mısır,İgâsetü’l-Ümme’nin muhtasar bir tercümesidir. Taşköpri-zâde gerekli gördüğü yerlere kendi gözlem ve tavsiyelerini de eklemiştir.Eser, kısa bir girişle başlar ve mütercim burada çeviriye nasıl ve hangi sâiklerle başladığını anlatır. Tercüme ise mukaddime, dört fasıl ve hâtimeden müteşekkildir. Tercümenin mukaddimesinde ise eserin yazılış sebebi ve üzerinde durulacak konular zikredilir. Birinci fasılda, tarihte yaşanan malî problemlerden bahisle örnekler verilerek döneminde yaşanan malî sorunlarla ilgili açıklamalar yapılır. İkinci fasılda, Firavunlar döneminden başlayarak Memlükler döneminin 15. asrına kadar bir sürede yaşanan kıtlık hâdiseleri anlatılarak krizlerin insan kaynaklı sebepleri irdelenir. Üçüncü fasılda, toplum sınıflara ayrılarak her biri hakkında bilgiler verilir ve ekonomik sorunlar karşısındaki durumları ele alınır. Dördüncü fasılda, Memlükler döneminde para politikalarında gerçekleştirilen değişiklikler neticesinde mal ve ürünlerin fiyatlarındaki artış tahlil edilir. Hâtime’de ise çözüm sadedinde para politikasında uygulanması gereken tavsiye ve öneriler zikredilir.Tercüme edilen bu eser hakkında akademik bir çalışma olmamakla beraber Erol Özvar, önemli bilgiler vermiştir. Ayrıca kaynak eserİgâsetü’l-ÜmmeTürkçeye çevrilmiştir (Abrık ve Can 2021: 21-101).