SANATÇI VE AKADEMİSYEN BAĞLAMINDA TÜRKİYE’DEKİ KADIN KANUN İCRACILARI

Abstract

Kanun, Türk Müziğinin önemli ve temel çalgılarından biridir. Ülkemizde tarihi açıdan uzun bir geçmişi olan kanun çalgısı, hem kadın hem de erkekler tarafından icra edilmiştir. Ancak müziğin tarihi gelişimiyle ilgili ülkemizdeki az sayıdaki kaynaklarda, erkek kanuni isimlerine daha çok rastlanmaktadır. Örneğin Kanuni İshak Bey, Kanuni Ömer Efendi, Kanuni Hacı Arif Bey, Kanuni Talat Bey gibi. Oysaki tarihte kadın kanun icracıların olduğunun bilinmesine rağmen, 20. yüzyıla kadar herhangi bir kadın kanuni ismine rastlanamamaktadır. Kaynak yetersizliği sebebiyle ancak minyatürlerden, kartpostallardan, ülkemize gelen yabancı gezginlerin notları ya da ressamların çizdiği tasvirlerden kadın kanunilerin olduğu anlaşılmaktadır. 20. yüzyıl başlarında ise yazılmış mecmualardaki mevcut konser programlarından az sayıda kadın kanun icracı isimlerine rastlanmaktadır. Geleneksel çalgılarımızdan Kanun eğitiminin 20.yüzyıldan sonra, güzel sanatlar liseleri ve üniversitelerde başlaması ve yayılması sebebiyle, son zamanlarda kadın icracı sayısının artmasına sebep olmuştur. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’deki yetişmiş kadın kanunilerin tespitini yapmak, bunların unutulmaması, kalıcı olması için, araştırmacılara rehber bir kaynak olmasını sağlamaktır. Bu alanda yapılan ilk çalışma olması sebebiyle, alana önemli bir katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Çalışmada kaynak tarama ve kişisel görüşme yöntemleri kullanılmıştır. Kaynak tarama sonucu, kadın kanunilerin, ülkemizdeki tarihçesinden kısaca bahsedilmiştir. Yine kişisel görüşmede; kanun eğitimcileriyle kurulan iletişim sonucunda elde edilebilen verilerle ise, sanatçı, akademisyen, öğretmen, öğrenci, serbest meslekte olan tüm kadın kanunilerin isimlerine ulaşılmaya çalışılmış ve bu isimler alfabetik olarak çalışmada listelenmiştir. Buradan elde edilen sonuç ışığında, kadın kanuni sayısının fazla olması sebebiyle, çalışmada sınırlama yapılması gereği duyulmuş, özellikle ileri seviyede olan resmi kurumlardaki (trt radyo-tv-kültür bakanlığı vb) kanun sanatçısı ve üniversitelerde akademisyen olarak çalışanlar incelenmiştir. Ele alınan bu kanunilerin özgeçmişleri, sanatçı kişilikleri ve çalış stilleri hakkında kısaca bahsedilip, resimli ve icra dinletileriyle (internet link web sayfa adresleri verilerek) örneklendirilmiştir. Buradan elde edilen veriler doğrultusunda, kadın kanunilerden sanatçı ve öğretim elemanlarının yaşamları, ülkemizde illere göre dağılımı, eğitimleri ve genel hatlarıyla icra tarzları hakkında geçmişten günümüze (2017 yılı) kadar değerlendirmeler yapılmıştır.