| dc.description.abstract | Fiziki coğrafya özellikleri; geçmişten günümüze, daima toplumların yaşamlarında farklı konular için belirleyici, yönlendirici bir rol oynamıştır. Bu etkinlik toplumların barınma, korunma(güvenlik), toplayıcılık, avcılık, yerleşme, hayvancılık, ziraat, ulaşım, ticaret, vb. faaliyetleri üzerinde de belirgin olarak görülür. Sahanın jeomorfoloji, iklim, su kaynakları, toprak ve bitki örtüsü özellikleri; bu etkinin belirleyicileridir. Bu çalışma; Bartın ili ve yakın çevresi (Harita 1, 2) arkeoloji amaçlı yüzey araştırmaları için yönlendirici, fiziki coğrafya özelliklerinden faydalanarak geçmişi anlama ve çıkarımlar yapma, rekonstrüksiyon çalışmaları için temel altlık olarak katkı vermesi amacıyla hazırlanmıştır.İnceleme ve değerlendirme amaçlı olarak 1/25000 ölçekli topografya haritaları, 1/100 000 ölçekli toprak, 1/500 000 ölçekli jeoloji haritaları ve Google Earth görüntüleri temel altlıklar olarak kullanılmıştır. Veri tabanı oluşturulması ve yüzey analizleri ArcGIS 10.7 ortamında, 10 m yersel çözünürlüklü olarak çalışılarak, sahaya ait morfografik özellikler (Harita 3), eğim analizi (Harita 4), litoloji (Harita 5) ve toprak (Harita 6) haritalarının hazırlanması ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca sahanın farklı tarihlere ait Google Earth görüntülerinden de amaca yönelik farklı ölçeklerde 3 boyutlu görseller (Şekil 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8) üretilmiştir.Toplumların uygarlık düzeylerindeki zamana bağlı değişim; onların dağlık alanlardan ovalara, su kenarlarına inmelerine, mağaralardan savunması daha kolay ve stratejik anlamı olan, doğal morfolojik koridorları kontrol eden tepe veya yamaçlara ya da çevresi yüksek ve sarp yamaçlar ile çevrili akarsu alt havzaları içine yerleşmelerine neden olmuştur. Yaşam çevrelerindeki bu değişim; arazinin eğim, yükseklik, engebelik, zirai verimlilik, suya kolay ulaşma, vb. fiziki coğrafya özelliklerine göre seçicilikle gerçekleşmiştir. Bu yüzden arkeolojik yüzey araştırmaları için bir sahanın jeomorfoloji, hidrografya, toprak ve bitki örtüsü gibi fiziki coğrafya özellikleri doğrudan ve dolaylı olarak insan topluluklarının yaşam çevrelerine ait geçmişin arşivi niteliğinde öneme sahiptir.Bu temel yaklaşımdan hareketle; Bartın ili ve yakın çevresinin jeomorfoloji, hidrografya, toprak, bitki örtüsü, paleoklimatoloji gibi fiziki coğrafya özellikleri, arkeolojik yüzey araştırmaları hedefli olarak, ana hatları ile ele alınmıştır. Bartın ili ve yakın çevresindeki geçmiş dönemlere ait gür bir orman örtüsünün, jeomorfoloji (yamaçlar, engebelik, yükselti), hidrografya (yüzeysel sular ve su kaynakları), iklim özelliklerinin toplayıcı-avcı kültürler için doğal barınma, beslenme ve güvelik imkânları sunduğu anlaşılmaktadır.Zirai verimliliği yüksek orman toprakları, zengin bitki örtüsü, jeomorfoloji ve hidrografya özellikleri Bartın ili ve yakın çevresinde ekip-biçen, hayvancılık yapan üretim kültürü içinde önemli fırsatlar sunduğu anlaşılmaktadır. MÖ 1. Bin yıl toplulukları ve sonrası için yukarıdaki sayılan ihtiyaçlar ve fiziki coğrafya özelliklerinin sunduğu avantajların yanı sıra, bu dönemde ulaşım, ticaret, savaş ve savunma stratejilerinin de insan yaşamı ve şehirsel tercihler için anlamlı hale gelmiştir. Araştırma sahası bu yaklaşım çerçevesinde değerlendirildiğinde özellikle sahanın jeomorfolojik özellikleri dikkat çekici şekilde avantajlar sunduğu anlaşılır. İç kesimlerdeki akarsu alt havzalarına ait çevresi yüksek yamaçlarla çevrili güvenlik fırsatı veren kompartıman vadiler, Tarımsal faaliyetler için zirai verimliliği yüksek ziraat alanları ve suya ulaşma kolaylığı önemli avantajlardır. Ayrıca bu saha kuzey, kuzeydoğu, doğu, güney doğu, güney, güneybatı hatta batıdan yüksek dağ zirve hatları ile çevrili olması doğal savunma hattı oluştur. Karadeniz’e açık kuzey ve kuzeybatıda ise dar-yüksek kıyılar denizden gelecek tehlikeler için doğal savunma, korunma yapılarıdır. Aynı zamanda Bartın boğazı ise gerektiğinde denizden faydalanmayı sağladığı gibi ayrıca düşmanı kontrol etme ve engelleme avantajı sağlayan stratejik bir morfolojidir. | |
