Türkiye’de Eğitim, İstihdam ve Yetiştirmede Olmayan Gençler

Abstract

“Ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede (NEİY)” kavramı halihazırda bir işi olmayan, yetiştirmede bulunmayan ve bir eğitime kayıtlı olmayan gençleri ifade etmektedir. Bu nedenle kavram, eğitim fırsatlarına erişemeyen, işsiz ve/veya aktif olmayan “risk altındaki gençleri” içermektedir. Gençlik dönemleri arasındaki geçiş sürecinin karmaşıklaşması, eğitim veya yetiştirmede tam zamanlı olarak kalmada yaşanan güçlükler, yarı zamanlı ve karma iş modellerinin gelişmesi, emek piyasasındaki değişiklikler ve mevcut işlere erişim ile ilgili zorluklar NEİY olmaya sebep olmaktadır. Literatürdeki çalışmaların kapsamına bakıldığında farklı gerekçeler nedeniyle 15-17, 15-19, 15-24, 15-34, 18-24, 20-24, 20-34, 25-29 gibi çeşitli yaş gruplarının baz alındığı görülmektedir. Bununla beraber, genç nüfus denilince ilk olarak akla 15-24 yaş arasındaki nüfus gelmektedir. Ancak yaşanan iktisadi ve sosyal krizlerin 25-29 yaş grubu üzerindeki güçlü etkisi ve yükseköğretimden istihdama geçişte yaşanan sorunlar nedeniyle NEİY çalışmalarının kapsamı 25-29 yaş grubunu da içerecek şekilde 15-29 olarak genişletilebilmektedir. Araştırmada NEİY kapsamı için 15-29 yaş grubu referans alınmıştır. Araştırma bulgularından hareketle hazırlanan bu eser, Türkiye’de “ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede (NEİY)” olan gençlerin profil araştırması sonuçlarını içermektedir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye’nin 15-29 yaş grubu nüfusu özelinde NEİY olmanın nedenleri ve etkilerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Araştırmanın eğitim ve istihdam dışında olan gruba yönelik bilimsel ve istatistiki yöntemler ışığında neden ve etki analizine dayalı olması önemini; doğrudan ve dolaylı profil araştırmalarını taraması, derinlemesine incelemesi ve yine neden ve etki boyutlarıyla özgün ve uluslararası nitelikte bir literatüre sahip olması ise güçlü yönünü ortaya koymaktadır. T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından desteklenen proje kapsamında yürütülen nicel (anket) saha araştırması, Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) – II çerçevesinde 26 alt bölge içerisindeki bölgelere adını veren 26 ilde gerçekleştirilmiştir. Bu illerde ikamet eden 15-29 yaş grubundaki gençlerin “ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede (NEİY)” olma nedenleri ve etkilerinin analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda 26 ilde TÜİK’ten temin edilen hane başlangıç adresine gidilerek bu noktalar ve çevresinde toplam 3.100 NEİY gençle yüz yüze anket çalışması gerçekleştirilmesi hedeflenmiş, çalışma sonunda 3.158 NEİY genç ile geçerli anket görüşmesi tamamlanmıştır. Anket çalışması sonucunda NEİY olma nedenleri ve etkilerini içeren soruların evrensel nitelikte bir ölçek oluşturup oluşturmadığı analiz edilmiş ve ölçek geliştirme çalışmaları sonucunda yüksek düzeyde geçerlik ve güvenirlik elde edilmiştir. Konunun bilimsel yönü ve literatüre katkısı açısından oldukça önemli olan bu gelişme, bu alana yapılan özgün katkılardan biri olarak literatüre geçmiştir. Proje kapsamında yürütülen ikinci saha araştırması nitel yöntemle gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın amacı Türkiye’de 15-29 yaş grubunda yer alan ve NEİY statüsünde bulunan gençlerin NEİY olma nedenleri ve NEİY olmanın gençler üzerindeki etkilerine ilişkin nicel araştırmadan elde edilen bulguların derinlemesine analizine imkan verecek bilgilere ulaşmaktır. Derinlemesine görüşmeler sonucunda 15-29 yaş grubu gençlerin eğitim ve istihdam imkanlarına erişim durumları, eğitim ve istihdama katılım istekleri, eğitim ve istihdam süreçlerindeki tecrübeleri, eğitim ve istihdama yönelik beklentileri ve genel olarak mikro ve makro düzeyde görüşlerinin ve mutluluk düzeylerinin belirlenmesihedeflenmiştir. Görüşme yapılacak kişilerin belirlenmesinde ise amaçlı örnekleme yöntemlerinden “kritik durum” ve “maksimum çeşitlilik” yöntemleri tercih edilmiştir. Bu çerçevede İBBS-II sınıflandırmasında 26 alt bölgeyi temsilen 26 ilde toplam 152 derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. 152 NEİY durumundaki genç bireyin belirlenmesinde bölgelere göre yaş, cinsiyet, eğitim, medeni durum, gelir düzeyi, sağlık durumu, sosyal dışlanma, göç, bireysel faktörler ve farklı dezavantajlar dikkate alınmıştır. 26 ilde görüşülecek kişi sayısı belirlenirken illerin 15-29 yaş grubu güncel nüfus verileri dikkate alınmış ve bu veriler TÜİK web sitesindeki Adrese Dayılı Nüfus Kayıt Sistemi’nden temin edilmiştir. “Ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede (NEİY)” olan gençler ile yapılan nicel ve nitel saha araştırmalarının tamamlanmasının ardından çevrim içi (online) çalıştay gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda edilen veri, bulgu, analiz ve raporlar, çalıştaya katılan bilim insanları, bürokratlar, sivil toplum temsilcileri ve araştırmacılar ile paylaşılmıştır. Bu eser katılımcıların görüş, öneri ve eleştirileri dikkate alınarak hazırlanmıştır. Çalıştay, geliştirilen öneri ve model tasarımlarının uygulanabilir ve sürdürülebilir yönünü güçlendirmiştir. Araştırma bulgularının detaylı ve bilimsel analizleri sonrasında hazırlanan bu eser, Türkiye’de 15- 29 yaş grubu genç nüfusun “ne eğitimde ne istihdamda ne de yetiştirmede (NEİY)” olmalarının nedenleri ve etkilerini bütüncül bir yaklaşımla ele alan literatür ve saha araştırmalarının sonuçlarını içermektedir. Türkiye’nin NEİY gençlerinin profili, çeşitlenen nedenler ve oluşan farklı risklerden dolayı tek bir gösterge üzerinden ifade edilememektedir. Özellikle cinsiyet, yaş grupları, eğitim düzeyi, gelir düzeyi, aile yapısı, çevre ile etkileşimin niteliği, yaşanılan bölge koşulları ve emek piyasasına ilişkin bilgi, tecrübe ve erişim kanallarını kullanım becerileri gibi bir dizi faktör ile ilişkili olan NEİY statüsü, sadece işsiz veya işgücü dışında olma durumu olarak ifade edilememektedir. NEİY statüsünü belirleyen nedenlerin bireysel, çevresel ve bölgesel ya da içsel ve dışsal koşul, risk ve fırsatlara göre farklılaşması profilin de çeşitlenmesine neden olmaktadır.