Aladağlar-Zamantı (Doğu Toroslar) Bölgesinde Mississipi Vadisi Tipi (MVT) Zn-Pb Yatakları: Ayraklı ve Denizovası Zn-Pb Yatakları-Türkiye

Abstract

Aladağlar-Zamantı (Doğu Toroslar) bölgesinde, farklı tipte Zn-Pb cevherleşmeleri bulunmaktadır. Bu cevherleşmelerden

Ayraklı ve Celaldağı Zn-Pb yatağı (Denizovası bölgesi) bölgedeki birincil cevherleşmelerin oluşumlarının anlaşılmasına ilişkin

önemli veriler sunar. Ayraklı Zn-Pb yatağı, Yahyalı Napı’na ait alt yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş Devoniyen yaşlı

karbonatlar içinde yer alır. Devoniyen serisi içinde, strata-bound tipte tabakaya uyumlu ve mercek şekilli 3 farklı düzeyde

cevherleşme bulunur. En altta, kristalize kireçtaşları içerisinde, tabakaya uyumlu ve tamamen simitsonitten oluşan 15-20 cm

kalınlığında bir cevherleşme yer alır. İkinci ve üçüncü düzeydeki cevherleşmeler ise, kalk şistler içerisinde ve kalk şist-bitümlü

şist ile kristalize kireçtaşı arasında görülür ve genellikle sülfürlü cevher minerallerinden oluşur. Denizovası Zn-Pb yatakları,

Siyah Aladağ Napı’na ait kireçtaşları içerisinde yer alır. Üst Permiyen yaşlı kireçtaşlarındaki cevherleşmeler starta-bound tipte

tabakaya kısmen uyumlu (Celaldağı yatağı), Jura yaşlı kireçtaşları içindekiler ise damar dolgusu ve karstik tipte gelişmiştir

(Uzunkol Tepe yatağı). Ayraklı ve Denizovası bölgesi yatakları benzer mineral parajenezine sahiptir. Parajenezde; galenit,

sfalerit, pirit/markazit, serüzit, anglezit, simitsonit, hidrozinkit, zinkit, hematit, limonit ve gang olarak kalsit, dolomit ve kuvars

bulunmaktadır. Sıvı kapanım çalışmaları; Ayraklı ve Celaldağı yatağını oluşturan çözeltilerin yüksek tuzluluğa sahip olduklarını

(%14-28 NaCl), çözelti sistemlerinde NaCl, CaCl2, MgCl2, LiCl ve FeCl2 gibi tuzların hakim olduğunu, Zn ve Pb’nin klorlü

çözeltiler şeklinde taşındıklarını ortaya koymuştur. Ayrıca, Ayraklı Yatağı için 50°C - 229°C, Celaldağı Yatağı için ise, 86°C -

162°C arasında değişen homojenleşme sıcaklıkları tespit edilmiştir. Bölgedeki cevherleşmeler Üst Permiyen deniz suyunun

faylardan derine süzülerek ısınması, ısınan suyun temel kayaçlar içerisindeki Zn ve Pb’yi çözerek klor kompleksleri şeklinde

yukarı taşıması şeklinde oluşmuştur. Zn, Pb iyonlarınca zengin hidrotermal çözeltilerin organik maddece zengin kayaçlarla

reaksiyona girmesi ve sülfatların sülfürlere indirgenmesi ile ilşkili olarak sülfürlü çökelimler gerçekleşmiştir. Tüm veriler;

Celaldağı Zn-Pb yatağı (Denizovası) için “Misisipi Vadisi Tipi” (MVT) bir cevherleşmeye, Ayraklı Zn-Pb yatağı için ise “Gays

Rever Yatakları”ile “Misisipi Vadisi Tipi”(MVT) arasında bir cevher oluşumuna işaret etmektedir.