Sedimentlerde monoaromatik hidrokarbon kaynaklı kirliliğin değerlendirilmesi; kıyı alanı örnekleri (Evaluation of monoaromatic hydrocarbon source pollution sediments; samples from coastal areas)

Abstract

Kıyı alanlarında endüstri merkezlerinin yaygınla??ması ve nüfusun artması paralelinde kirlenme hızı büyük oranda artmı??, önlemlerin alınmayı??ına ba??lı olarak da su kütlelerindeki atık yükleri kaldırılamayacak düzeye ula??mı??tır. Do??al olmayan bu gibi de??i??imlerden birinci derecede etkilenen bölgelerde, çe??itli petrol ve türevleri akarsu drenajları, arıtımdan geçmemi?? kentsel kanalizasyonlar ve endüstriyel atık sularla alıcı ortama katılırlar. Çalı??mada, çevre ve halk sa??lı??ı açısından monoaraomatik hidrokarbon kirlili??inin varlı??ını ara??tırmak için Türkiye’nin kritik derecede kirlendi??i dü??ünülen bazı kıyı alanlarından güncel çökel örnekleri alınmı??tır. Monoaromatik hidrokarbonlar, benzen, toluen, etilbenzen ve ksilenler yaygın adı olarak tanımlanmakta ve uçucu organik bile??iklerin önemli bir bölüngüsünü olu??turmaktadırlar. Dü??ük molekül a??ırlıklı bu bile??ikler araç egzozlarında ta??ıyıcı kaynak olarak, kömür yanması, ısınma, atık yakma, petrol rafineri i??lemleri ve alüminyum üretimi gibi ta??ıyıcı kaynaklarda bulunurlar. Bu nedenle ço??unlukla atmosfer hava, kara ve su sistemleri arasında kolayca ta??ınabilen toksik hidrokarbon bile??enleri ABD Çevre Koruma Ajansı tarafından öncelikli kirleticiler listesine alınmı??tır. Ülkemizin kritik derecede kirlendi??i dü??ünülen bazı kıyı alanlarından toplanan taban çökellerinde monoaromatik hidrokarbon kaynaklı kirlili??in varlı??ı belirlenmi??tir. Bu kirlili??e sebep olan en yaygın kirleticilerin gazoline ve di??er yaygın çevresel kirleticilerden olan petrol ve türevli ürünler ve organik maddenin kısmen yanması sonucu olu??an tamamlanmamı?? yanma ürünlerinin oldu??u tespit edilmi??tir. Bu çalı??ma, elde edilen ilk veriler ı??ı??ında ülkemizde kritik öneme sahip bu tip alanların ara??tırma programlarına bu konuda istenen verilerin sa??lanabilmesi açısından önem arz etmektedir.