TLOS ANTİK KENTİ STADİON ALANINDA JEORADAR (GPR) ÇALIŞMALAR

Abstract

Muğla İli, Fethiye İlçesi’nin yaklaşık 42 km doğusundaki Yaka Köyü sınırları içerisinde kalan Tlos Antik Kenti, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer amaktadır. Tlos Antik Kenti’nin, doğal mirasın korunmasına yönelik çalışmalarla kalıcı listeye girmesi hedeflenmektedir.

Geçmişi M.Ö. 6. bin yıla dayanan Tlos Antik Kenti batı Likya’nın önemli bir noktasında yer alır ve kent merkezinde yaşamın yaklaşık 6 bin yıldır devam ettiği kazı çalışmalarıyla belgelenmiştir. Bölgenin en yüksek dağları olan Akdağlar’ın (Kragos) sarp batı yamaçlarında başlayan antik yerleşim, Eşen Nehri'nin getirdiği alüvyonlarla oluşmuş vadi düzlüğüne kadar ulaşır. Ayrıca güneydeki Saklıkent Kanyonu ile kuzey yönde bulunan Kemer Beldesi antik kentin egemenlik sınırlarını çizer. Savunmaya elverişli dağlık arazi yapısı ve Eşen Ovasına hakim konumuyla öne çıkan kentin antik komşuları arasında kuzeyde Araxa, kuzeydoğuda Oinoanda, kuzeybatıda Kadyanda, güneyde Xanthos, güneybatıda Pınara ve batıda Telmessos şehirleri yer almaktadır.

Tlos II. bin yılda Talawa adıyla varlığını sürdürmüştür. Tlos M.Ö. II. yüzyılda Lykia Birliği'ne girmiştir. Bizans döneminde de varlığını sürdüren Tlos XIX. yüzyıla kadar hayatiyetini sürdürebilmiş nadir ören yerlerinden birisidir.

Tlos Antik Kenti geçmişte oluşan depremlerle büyük hasar görmüştür. Depremlerle kentteki bütün görkemli yapılar yıkılmıştır.

Stadion Alanı, Tlos akropolünün hemen doğu eteğindeki düzlükte yer alan stadyum ve oturma sıraları ile kent agorasının batı yönündeki dükkânlardan oluşmaktadır. Bu alan ayrıca, L formunda sütunlu bir cadde galerisiyle de çevrelenmektedir.

Bu çalışmada, Tlos Antik Kentinde Stadion alanında eski dönemlere ait kalıntıların olup olmadığının araştırılması amacı ile jeofizik yöntemlerden biri olan Jeoradar (Yerradarı-GPR) yöntemi kullanılmıştır. Araştırma Alanında, ölçü konumlandırmasına bağlı olarak, vaziyet planında da gösterilen toplam 90 profilde jeoradar ölçümleri yapılmıştır. Elde edilen GPR verilerinin, veri işlem aşamalarından sonra, iki boyutlu (2D) ve üç boyutlu (3D) yer altı görüntüleri elde edilmiştir. Çalışmada; GPR ölçüm cihazı ve ekipmanları (250 Mhz anten, DGPS) kullanılmıştır. GPR verileri (radargramlar) Reflex yazılımı kullanılarak iki boyutlu (2D) ve Slice yazılımı kullanılarak üç boyutlu (3D) kullanılarak yorumlanmıştır.

İnceleme alanında, jeoradar ölçümlerinden elde edilen iki (2D) ve üç boyutlu (3D) jeoradar kesitleri, küp model görüntüleri ve kat haritalarına göre, araştırma alanında, genelde kafes formunda lokalize olan yüksek genlikli anomaliler birbirlerini kesen doğrusal geometrik dağılım sergilemektedir. Üç boyutlu (3D) blok diyagramlara üstten bakışla GPR ölçümlerinin veri işleme ve yorumlama aşamasından sonra belirlenen bu anomaliler, vaziyet planına işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Arkeojeofizik, Jeoradar, Tlos Antik Kenti-Stadion Alanı.