Modern Ermenicenin Söz Varlığında Türkçe Ödünçleme Sözcüklerin Kavram Alanlarına Göre Sınıflandırılması

Abstract

On birinci yüzyılda Karadeniz’in kuzeyine yerleştikten sonra sosyo-kültürel zeminde Kıpçak Türkleriyle ortak yaşam alanını paylaşmaya başlayan Ermeniler, Kıpçak Türklerinin demografik üstünlüğünün etkisiyle zaman içerisinde kendi dillerini unutarak Kıpçak Türkçesi ile eserler vermeye başlamışlardır. Kafkasya, Kırım ve Doğu Avrupa bölgelerinde Ermeniler tarafından kullanılan Ermeni Kıpçakçası zamanla varlığını yitirmiş, Ermenistan’ın komşuluğunu paylaşan dolayısıyla Ermenice’deki Türkçe alıntıların geçiş yolu olan Azerbaycan Türkçesi ses özellikleri açısından Ermeni yazı dili üzerinde önemli bir yer teşkil etmeye başlamıştır.Ermenice metinlerde Alp Arslan, Kılıç Arslan vb. kişi adı; enişte, amuca (amca) vb. akrabalık adı; elçi, avçi vb. meslek adı; Hun, Türk, Hazar vb. kavim ve yer adının yanında kültürel ve sosyal yaşam alanında işlerlik kazanan temel kavramlar itibariyle benzerlik gösteren pek çok Türkçe sözcükle karşılaşmaktayız. Türkçe-Ermenice söz alıntılarının yanı sıra deyimlik alıntılar da göz ardı edilmeyecek derecede kullanımdadır.Türkçenin değişik toplumlarla etkileşime girmesiyle söz varlığında birçok ödünçleme sözcük yer edinmiştir. Bu sözcüklerin bir kısmı uyuma tâbi olurken bir kısmı da oluşan anlam ayrılığını önlemek amacıyla aynen kabul edilmiştir. Bu esnada Türkçe ses bilgisi, yapı bilgisi ve sözlük bilimi noktasında başka dillerden hiçbir dilbilgisi kuralı almamıştır. Dolayısıyla Ermenice’den de bu bağlamda herhangi bir gramerlik öğe almadığı tespit edilmiştir. Ermenice de ise böyük (büyük), genc (gyenç), eˈpeyi vb. sıfat; hüngür hüngür, ışıl ışıl vb. tekrar grubu; başıbozuk, gelişigüzel vb. birleşik isim; daha, deyi (diyerek) vb. zarf; ancak, bile vb. edat ve bağlaç gibi pek çok Türkçe gramerlik alıntılara rastlamak mümkündür.Ermenicenin Etimolojik Sözlüğü ile Ermenicedeki Türkçe Unsurlar Sözlüğü’nün yazarı H.R. Açaryan’ın Türkçe-Ermenice ilişkileri üzerinde yapmış olduğu çalışmalara dayanarak Türkçe’nin söz varlığında yazı diline geçen 20 kadar Ermenice sözcüğün bulunduğu dördüncü asırda Türkçe’den en az 23 sözcük alan Ermenicenin söz varlığında ise şu an 4 bin kadar Türkçe ödünçleme sözcüğün yer aldığı bilinmektedir.Bu bildiride Modern Ermenicenin söz varlığında Türkçe ödünçleme sözcüklerin semantik ve gramatikal düzlemde ne şekilde varlık gösterdiklerine tanık olacağız.

Anahtar Sözcükler: Ermeni Kıpçakçası, Azerbaycan Türkçesi, Türkçe-Ermenice söz alıntıları, Dilsel etkileşim