DÎVÂNU LÜGÂTİ’T-TÜRK ve KUTADGU BİLİG’DEKİ BEYİTLERİN İÇERİK BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Abstract

Karahanlı Devletinin dil yadigârlarından olup günümüze ulaşan Kutadgu Bilig, aruz vezniyle kaleme alınmış altı bin altı yüz kırk beş (6645) beyitten oluşmaktadır. Bir yönüyle ideal devletin nasıl olması gerektiği hakkında bilgi veren eser, bir yönüyle de ideal insanı öğütler. Bu bağlamda siyasetnâme ve pendnâme niteliğindedir. Eser taşıdığı evrensel nitelikler dolayısıyla bugün dahi değerini muhafaza etmektedir. İdeal insana verilen öğütler noktasından ele alındığında eserin taşıdığı değişmez ilkeler, kendisinden önce ve sonra yazılmış ve yazılacak eserlerle dahi benzerlikler göstermiştir ve göstermeye devam edecektir. Dönemin bir diğer eseri olan Dîvânu Lügâti’t-Türk de Türk dilinin ilk sözlüğü olmasının yanı sıra içerdiği şiir parçaları, atasözleri gibi malzemelerle de önem arz etmektedir. Dîvânu Lügâti’t-Türk’te çoğu dörtlük tarzında olmak üzere aruzla yazılmış altmış dört (64) tane beyit bulunmaktadır. Bu beyitleri konu bakımından ele alırsak yanına gelen kimseyi tebessüm ederek, iyilikle karşılamak, komşu ve akrabalara saygılı davranıp onlarla hediyeleşmek, misafirlerine güzel ve bol ikramda bulunmak, insanlara karşı yumuşak huylu ve cömert olmak, anne-baba nasihati dinlemek, intikam duygusuyla hareket etmemek, az ve öz konuşmak, akıllı ve bilgili bir insanı kendine rehber edinmek, düşmanını küçük görmeyip ondan çekinmemek, bilgisiyle böbürlenmemek ve rütbe sahibi olduğunda da herkese iyi davranmak şeklinde öğütlerle karşılaşırız. Bu öğütlerin içeriğine ve üslûbuna bakıldığında özellikle Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’de sıraladığı beyitlerle büyük benzerlik taşıdığı görülür. Bu çalışmada beyitler arasındaki benzerlikler tespit edilmeye çalışılacaktır.