On sekiz yaş üstü kanser tanısı almamış bireylerde kanser algısı: Niteliksel araştırma

Abstract

Giriş ve amaç:Günümüzde kanser sıklığı giderek artarken, kanserde sağ kalım ve tedavi oranları da artmıştır. Kanserle mücadelede bireylerin davranış ve tutumlarını belirleyecek olan kanser algı ve bilgi durumları önemlidir. Bu araştırmada bireylerin kanser algısının niteliksel olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır.Gereç ve yöntem:Niteliksel yapıda planlanan bu araştırmaya 18 yaş üzerinde, değişik sosyodemografik düzeyde bireyler dahil edilmiştir. Yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmelerde alınan ses kayıtları bire bir çözümlenip, karşılıklı okunarak kodlar belirlenmiş, tematik analiz yapılmıştır. Görüşmelerde “Sizce kanser nasıl bir hastalıktır; kanser olmak insanların hayatını nasıl etkiler; kanser tanısı alsaydınız kendinizi nasıl hissederdiniz?” sorulan temel sorulardır. Görüşme öncesi katılımcılara sosyodemografik verileri ve kanser hakkındaki tutum, algı ve bilgileri sorgulayan bir anket formu uygulanmıştır. Veriler SPSS 20.0 programı ile analiz edilmiştir.Bulgular:Beş araştırmacı tarafından toplam 43 görüşme yapılmıştır. Katılımcıların yaş ortalaması 39,9±16,1’dir. Katılımcıların %72,1’i kadın, %27,9’u erkektir. Katılımcılar çevresel etkenlerin (%95,3) kansere neden olduğunu düşünmektedir. Katılımcıların tamamı kanserin başkalarının da hayatını etkilediğini düşünmektedir. Toplam 11 kod ve dört tema belirlenmiştir. Tema I. Hastalığın duyusal boyutu “Neden ben oldum? Neden başkası değil de ben? Ben ne yaptım da …” Bir suçluluk duygusu gelişiyor; Tema II. Düşünce ve inanışlar “Zaten yakın olan ölümü insana hatırlatan bir rahatsızlıktır”; Tema III. Kanserin insan üzerindeki etkisi “… iyileştirmek için zehir veriyorlar ve bu zehir seni de beraberinde yok ediyor”; Tema IV. Kansere ve kanserli hastaya karşı tutum ve davranışlardır “… Allahtan gelene bir şey yapamıyorsun. Bunu sen değil biz hep beraber aşacağız.” Kanserin bir mücadele süreci olduğu, bireyi ve yakınlarını değiştirdiği, sürecin yıpratıcı ve yorucu olduğu yönünde bir genel algı olduğu saptandı. Hasta yakını olanların bilgi ve farkındalık seviyesinin daha yüksek olduğu belirlendi.Sonuç:Araştırma kanser algısının, içinde duygusal, sosyal boyutlar taşıyan; hasta ve yakınlarını, bedensel zihinsel ve ruhsal olarak etkileyen, çevresel etkilerle şekillenen çok karmaşık bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir.