Türk Müfessirlere Ait Tamamlanmamış Tefsirler

Abstract

Tefsir yazmak, hicretin birinci asrından itibaren başlamış bir faaliyettir. Tarih boyunca Müslüman âlimler çok sayıda tefsir yazmışlardır. Bunlar binlerce cilt tutacak kadar büyük bir yekûn oluşturmaktadır. Osmanlılar arasında da tefsir yazan çok sayıda âlim vardır. Bunların kimisi tam tefsir yazmışken, kimisi de cüz veya sure yahut ayet tefsiri yapmıştır. Şihabuddin Sivasî, Hacı Paşa Aydınî, Molla Gürânî, Hüsâmuddin Bitlisî, Nimetullah Nahcivânî, Ebussuûd Efendî, Muhammed Bedruddin Münşî, Vanî Mehmet Efendî, Ayntâbî Mehmet Efendî, İsmail Hakkı Bursevî, Göğsügür Lütfullah Erzurumî, Molla Halil Siirdî gibi âlimler tam tefsir yazmak üzere teşebbüste bulunan ve tefsirini tamamlayan müfessirlerdir. Cumhuriyet Döneminde de tam tefsir yazıp tefsirini tamamlayan çok sayıda müfessir vardır. Muhammed Hamdi Yazır bunların başında gelir. Bunların yanında yine Kur’an’ın tamamının tefsirin yapmak maksadıyla tefsir yazmaya başlayan fakat muhtelif nedenlerden dolayı tefsirini tamamlayamayan âlimler de vardır. Bu çalışmada Kur’an’ın tamamını tefsir etmek niyetiyle girişimde bulunan, Kur’an’ın bir kısmını tefsir eden ancak tefsirini ikmal etmeye imkân ve fırsat bulmayan müfessirler ve bunların tefsirleri üzerinde durulmaktadır. Bu tefsirlerin neden eksik kaldığı, daha sonra başkaları tarafından tamamlanıp tamamlanmadığı, tamamlanmışsa bunu kimin, nasıl yaptığı gibi hususlar da işlenmektedir. Çalışmada sözü geçen müfessirlerin hayatları hakkında da kısa bilgiler verilmektedir. Osmanlı dönemi ve Cumhuriyet devrinde yazılıp eksik kaldığını tespit ettiğimiz bu tefsirler burada müelliflerinin vefat tarihleri esas alınarak kronolojik sıraya göre verilmektedir.