Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi

Abstract

"Bu kadınlık hareket-i mukaddesesinin sathi ve ibtidai bir tarihini yazarken gönül isterdi ki bu tarihçe, Osmanlı kadınlarının terakki ve tekamül yo- lundaki küçük bir tarihçesi olsun. Fakat bugün böyle olmaması bence pek elim değildir. Her yerde kadınla- rın uyanıp ilerlemeleri de başka hareketler gibi yavaş ve müselsele [zincirleme] bir hareket olmuştur. Os- manlı kadınlarının terakki yolundaki mesailerinin henüz bir tarihçesi olmaması, onların da bir şey yap- mamış olmalarını intaç etmez. Bilakis bugün büyük ve umumi bir tiyatro salonundan kadınlığa bu ka- dar mahrem bir mevzudan bahsetmek ve bu mevzuu dinlemek için bu tiyatroda Osmanlı kadınlarından mürekkep, muhterem ve büyük bir kitle bulmak. Bunlar iftihar edilecek şeylerdir. Bugün bu saat, ben size böyle hitap ederken, siz beni dinlerken şüphe- siz biz de tarih yapıyoruz, demektir. Bu tarihçeyi torunlarımız bir konferans dolduracak kadar uzun ve iftiharla yaptıkları zaman, elbet bizim aciz fakat hüsn-i niyet ve samimiyetle dolu bin müşkilâtla elde edilen mücadelemizden de bahsedeceklerdir." (Mektep Müzesi, 1913) Tarihin nakletme ve bilinç üretme işi olduğuna işaret edilen yukarıdaki ifade, Halide Edip’in 1913 yılında verdiği bir konferansta geçiyor. Peki, biz bu tarihçeden ne zaman haberdar olduk? Ne za- mandır bu mücadeleyi anlatıyor ve Halide Edip’in dileğini yerine getiriyoruz? Yanıt, 1990 sonrası olarak verilebilir. Neden bu kadar geç olduğu ise okumakta olduğunuz bölümün yazılma amacını iyi açıklıyor. Tarih, geçmişten geleceğe bugünün kaydıdır. Sadece kayıt işi de değildir. Tarih, tarihsel bilginin üretilmesi işidir. Yaşanan olayların kaydının tutulmasıdır. Olayların çoğunlukla belirli bir mantıkla seçilmesi ve yorumlanmasıdır. Aynı za- manda, toplumsal bilincin oluşturulmasına katkı sunulmasıdır. Tarih, ideolojinin biçimlenmesine de katkıda bulunur. Çünkü tarih, adlandırma ve tanımlama aracıdır. Görüldüğü üzere bir dizi önemli faktör ve faaliyet vardır karşımızda. Bu aşamada şu soruları sormak anlamlıdır: Kimlerin deneyimleri tarihe kaydediliyor? Kimlerin deneyimi tarih dışı/tarih yazımı dışında bırakılıyor? Geçmişin bilgisi nasıl üretiliyor? Belgeler üzerinden mi? Geçmişe dair bilgi belgeler üzerinden üretiliyorsa, bu belgeler ne türden belgeler? Olayların seçimini kim/kimler nasıl yapıyor? Yarattığı sonuçlar neler? Bu konuları mesele eden farklı yazım türleri var mı? Kadınla- ra tarihte nasıl yer veriliyor? Kitabınızın bu bölümünde bu soruların tümüne birden yanıt verilme- ye çalışılacaktır; tarih yazımı, tarih yazımındaki cinsiyetçiliğin izleri, kadın tarihi yazımının amacı, özellikleri ve son olarak da Türkiye’de kadın tarihi yazımı, çeşitli boyutlarla incelenecektir.