Akdeniz Ekosisteminde Yayılış Gösteren Ağaç Türlerinin Topoğrafik Unsurlara Bağlı Gösterdiği Değişimin İncelenmesi: Akçalı Dağları Örneği (Orta Toroslar) Tree Species The Distribution of which in Mediterranean Ecosystem is Analyzed Depends on Changing of Topographic Factors: A Case Study Akçalı Mountains (Middle Taurus)

Abstract

Orta Toroslarda yer alan Akçalı dağlarındaki bazı ağaç türlerinin yayılış alanlarıyla ilgili topoğrafik parametreler arasındaki ilişki bu çalışmada değerlendirilmiştir. Bu amaçla ağaç türlerinin ekolojik özellikleri de dikkate alınarak; topoğrafik değişkenlerden bakı, eğim, yükselti ve yamaçların şekli (içbükey, dışbükey) ile bu türlerin dağılışları arasındaki ilişkiler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sahanın arızalı bir yapı göstermesi farklı bakı, eğim ve yükselti değerlerine sahip olmasına neden olduğu gibi burada yer alan odunsu türlerin dağılışlarında da türler arası bazı farklılıkların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Araştırma alanında geniş yayılış gösteren konifer ağaç türlerinden bazıları Akdeniz ekosistemi için de önemlidir. Bu nedenle, Akdeniz ekosistemi orman formasyonunun önemli bileşenlerinden olan Toros göknarı (Abies cilicica), Lübnan sediri (Cedrus libani), kızılçam (Pinus brutia) ve karaçam (Pinus nigra) çalışmada değerlendirme için kullanılmıştır. Saha içinde en fazla yayılışa sahip olan kızılçamın oranı yaklaşık %14 ile ilk sırada yer alırken, bunu %12 ile sedir, %8 ile Toros göknarı ve %4,6 ile karaçam izler. Bu dört tür saha içinde saf topluluklar oluşturduğu gibi iki veya da çok türün bir arada bulunduğu karışık topluluklar da oluşturmaktadır. Bu türlerin yerel faktörlerle ilişkisini daha iyi ortaya koyabilmek için saf topluluklar yanında, yetişebildiği diğer alanları oluşturan farklı ağaç türleriyle birlikte karışık olarak bulundukları alanlar da değerlendirmeye dâhil edilmiştir. Bu saf topluluklar ile karışık topluluklar arasında dağılışın genişliği açısından en fazla fark kızılçamda, en az fark ise karaçamda görülmektedir. Çalışmada Orman Genel Müdürlüğünden temin edilen sahaya ait sayısal meşcere haritaları ile daha önce oluşturulan bakı, eğim yükselti ve yamaç şekillerini içeren raster veriler kullanılmıştır. İki farklı veri tipi, çakıştırma işlemi yapılabilmesi için vektörel veri formatına dönüştürülerek; daha önce belirlenen bakı, eğim, yükselti ve yamaç şekillerine ait aralık değerlerini içeren verilerle çakıştırılarak her türün farklı parametre grupları içindeki değerleri ve saha içinde bulunduğu alan tespit edilmiştir. Bu işlemin sonucunda bu ağaç türlerinin dağılışında, hangi topoğrafik etken veya etkenlerin daha önemli olduğu grafikler halinde gösterilmeye çalışıldığı gibi çıkan sonuçlara bağlı olarak türlerin dağılışlarını göstermesi açısından haritalar oluşturulmuştur. Anahtar Kelimeler: Bitki örtüsü-topografya ilişkisi, Abies cilicica, Cedrus libani, Pinus brutia, Pinus nigra