Mütenebbîler Meselesi Bağlamında Câhiliye Araplarının Nübbet Telakkîleri

Abstract

Öz

Arap toplulukları İslamiyet'in doğuşundan önce Arap yarımadası ve çevresindeki bölgelerde yaşamaktaydılar. Bu topluluklar siyasî bir birlik halinde yaşamaktan ziyade dağınık kabilelere ve boylara ayrılmışlardı. Câhiliye devrinde Arap toplulukları Mecûsîlik, Sâbiîlik, Hıristiyanlık ve Yahudilik gibi çeşitli inançlara sahiptiler. Fakat Arap kabilelerinin zihin dünyalarını daha çok putperestlik şekillendirmekteydi. Diğer dinlerin öğretilerini de zaman zaman kendi inançlarının içerisine dahil etmekteydiler. Böylece tutarsız ve dünyevî dinî algıları zaman içerisinde kendine has bir şekil aldı. Bu algı ulûhiyet, ahiret, ibadet ve nübüvvet telakkîlerini derinden etkiledi.

Hz. Peygamber'in hayatının sonlarına doğru İslamiyet Arap yarımadasının tamamıma yayılmış olmakla birlikte, bu dini sonradan benimsemiş olan bazı insanlar eski inançlarını tam anlamıyla terk etmemişlerdi. Nitekim Hz. Peygamber'in vefatının hemen öncesinde ortaya çıkan ve Hz. Ebûbekir devrinde de devam eden ridde isyanlarına çok sayıda kabilenin destek vermiş olması bunun en açık göstergesidir. Bu isyan hareketinin en tehlikelileri peygamber olduklarını iddia eden mütenebbîlerdi. Mütenebbîler meselesi bir yönüyle siyasî bir hüviyete sahipken diğer yönüyle mezkur kabilelerin dinî inançlarının keyfiyetini gözler önüne sermektedir.

Bu çalışma, mütenebbîler meselesi çerçevesinde isyan hareketlerine destek vermiş olan Arap kabilelerinin nübüvvet kurumuna bakışlarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için Arap coğrafyasının tarihî geçmişi ve dinî inanç merkezlerinin durumu, şâir ve kâhin gibi kabilelerin gözünde ayrı bir değeri olan grupların ahvali, ridde hareketlerinin tarihsel süreci ile mütenebbîlerin ortaya çıkışlarındaki etkenleri de değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Mütenebbîler, Ridde İsyanları, Müseylimetü'l-Kezzâb, Tuleyha b. Huveylid, Secâh bt. Hâris, Esved el-Ansî, Lakît b. Mâlik el-Ezdî, Selmâ bt. Mâlik, Nübüvvet Algısı, Araplar, Şâir, Kâhin, Câhiliye Devri