Karagöz Oyununda Mizah

Abstract

Türkler arasında ne zaman kullanılmaya başlandığı hâlâ bir muamma olan, köklerinin Orta Asya’ya bağlanıp bağlanamayacağı tartışma götüren, geniş çerçeveyle gölge oyunlarının tamamına verilen genel bir isim olan, dar çerçeveyle ise gölge oyununun baş kahramanı Karagöz adındaki karakteri içine alan Karagöz oyunu, konusunu, günlük hayata dair olaylar ile masal, hikâye ve destanlardan almaktadır. Mizahî anlatımda esas, okuyucu veya dinleyiciyi düşündürmek, düşündürerek eğlendirmek ve mevzu bahis olan kişi veya kişileri, kurum veya kuruluşları, toplulukları bazen olay, bazen söz ve söz oyunları, bazen de tiplemelerle çeşitli zıtlıkları da gözeterek eleştirmektir. Karagöz oyununda gülmece yani mizahı yaratan unsurlar nelerdir? sorusundan hareketle, okunan oyunlarda, konunun birkaç şekilde ele alınabileceği görülmüş, daha önce yapılan bazı çalışmalar da dikkate alınarak bir sınıflandırma yapma yoluna gidilebileceği düşünülmüştür. Kısaca, burada, tarama yöntemi sonucunda elde edilen örneklerden yola çıkılarak Karagöz ve genel olarak da geleneksel Türk tiyatrosunun mizahî unsurları ve onların sınıflandırılması konusuna katkıda bulunulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Karagöz, mizah, olay, söz ve söz oyunları, tiplemeler.