Tarihte Düzenlenen İlk Doğu Türkistan Kurultayı: Hicaz Kurultayı (1-5 Eylül 1954)

Abstract

Doğu Türkistanlılar, 1949 yılında ülkelerinde komünist rejimin işbaşına gelmesiyle canlarını kurtarmak ve davalarını anlatabilmek amacıyla birçok ülkeden gelen delegelerin iştirakiyle 1 Eylül 1954 tarihinde Suudi Arabistan’ın Taif şehrinde bir kurultay tertip etmişlerdi. Tarihe “Hicaz Kurultayı” olarak geçen toplantı da gündeme alınan konular Doğu Türkistan özgürlük davasının canlandırılması, bu konuda yapılacak çalışmaların tespiti, Milliyetçi Çin (Guo-Min-Dang) ile işbirliği yapılıp-yapılmayacağı, Milliyetçi Çin’den mali yardım alınıp-alınmayacağı hususlarıydı. Beş gün süren görüşmelerden sonra, Doğu Türkistanlı delegeler 6 Eylül 1954’de çeşitli kararlar almıştır. Takriben 250 kişinin imzası bulunan karar tutanağında en ilginç husus ise Doğu Türkistanlıların milli liderleri olarak Mehmet Emin Buğra ve İsa Yusuf Alptekin'e vekâletname vermeleridir. Hicaz Kurultayı'nda alınan kararların uygulanmasında ise 1949 sonrası Tayvan'a sığınan Milliyetçi Çin yönetiminin tutumu da değerlendirilmiştir. Ayrıca toplantıda alınan kararların sonraki dönemlerde ne ölçüde gerçekleştirilip-gerçekleştirilmediği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Doğu Türkistan, Çin, Hicaz, Taif, Kurultay, Kamuoyu