İstanbul’un İçme Suyu Barajlarının Sedimantasyon Problemi ve Çözüm Önerileri: Alibey Barajı Örneği

Abstract

Baraj havzalarındaki yanlış arazi kullanımı ve doğal dengeyi bozucu faaliyetler, baraja normalden fazla sediment gelmesine neden olmaktadır. Gelen fazla sediment ile ölü hacim hızla dolmakta, aktif hacim de küçülmeye başlamaktadır. Aktif hacmi ekonomik ömründen önce dolmaya başlayan barajlar görece kısa bir sürede yapım amacı açısından kullanım dışı kalmaktadır.

Çalışmada 2007 yılı yazında alansal olarak yaklaşık % 70’i kurumuş olan İstanbul Alibey barajındaki sedimantasyon incelenmiştir. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından 1978 yılında hazırlanmış olan batimetrik harita ile 2007 yılında yersel yöntemlerle üretilmiş olan baraj dip topografyasının haritası karşılaştırılarak baraja gelen sediment miktarının ve veriminin hesaplanması amaçlanmıştır. Ancak 1978 tarihli haritanın hata vermesi karşılaştırma imkânını ortadan kaldırmıştır. Sediment miktarının tayininde diğer arazi çalışma ve gözlemlerinden yararlanılmaya çalışılmıştır.

Arazi çalışmaları sırasında sediment analizi amacıyla baraj gölünün kuruyan tabanında açılan 33 adet profilin analizinde 1,50-1,70 m arasında değişen derinliklere kadar yatak boyunca yeknesaklık göstermeyen katmanlar gözlenmiştir. Profillerde üstte 20-30 cm’lik bir alüvyon tabakası görülmekle birlikte, barajda su tutulmadan önce bu alanda tarım yapıldığı için, bu tabakanın tamamı sediment birikimi olarak değerlendirilememiştir.

Baraj tabanının kuru kısımlarında yapılan gözlemler, eski köprü ayağı kalıntısı, yan dereden gelen, derin olmayan ve tam gömülmeyen bir beton kanal, Mağlova su kemerinin 2007 yılında çekilen fotoğrafları, eski tarihli fotoğrafları, rölövesi ve gravürü değerlendirilmiştir. Çalışmada, barajın ortalarından başlayarak krete doğru yaklaşık 10 cm siltasyon olduğu sonucuna varılmış ve alınması gereken önlemler belirtilmiştir.