Yakın İlişkide Şiddete Olay Temelli Yaklaşımlar ve Şiddet Olaylarının Yakın Öncülleri Ölçeği Mağdur Formu (ŞOYÖM)
Özet
Amaç: Yakın ilişkide şiddeti anlamak üzerine çalışmalar son yüzyılda büyük gelişim göstermiş ve farklı kuramsal yaklaşımlardan temel alan açıklamalar sunulmuştur. Bu açıklamalarda başvurulan kavramsal ve kuramsal değişkenler arkaplan, güncel yaşam koşullarına ilişkin ve en yakın öncüler olarak gruplanabilmektedir. Bireysel ya da gözden geçirme çalışmaları bu açıklamalar arasında şiddet anına dair öncülere değinen değişkenlerin şiddeti anlamada açıklayıcı gücü en yüksek olanlar olduğuna işaret etmektedir. Şiddet Olaylarının Yakın Öncülleri (ŞOYÖ) bu öncüleri işlemsel olarak tanımlamada başvurulabilecek bir formdur. Ölçek orijinal çalışmada failler için geliştirilmiş ve hipotez edildiği üzere şiddetin araçsal ve tepkisel öncülerini kabul edilebilir düzeyde temsil ettiği düşünülmüştür. Bununla beraber, yakın ilişkide şiddeti açıklanmada başvurulan değişkenlerin mağduriyetteki varyansı açıklamada failliğe görece daha güçsüz kaldığı düşünülmektedir. Buradan hareketle söz konusu ölçek Şiddet Olaylarının Yakın Öncülleri Mağdur Formu(ŞOYÖM) adıyla mağdur diline uyarlanmış ve Türk kültüründe ortaya çıkan faktör yapısı incelenmiştir. Gereç ve yöntem: Çalışma kapsamında 101 şiddet mağduru kadının verisi ele alınmıştır. Ölçeğin faktör yapısının incelenmesinde katılımcıların ŞOYÖM ve Çatışma Çözümlerine Yaklaşımlar Ölçeği-2 fiziksel şiddet (ÇÇYÖ-F) ve yaralanma (ÇÇYÖ-Y)boyutlarından elde edilen puanlara başvurulmuştur. Bulgular: Ölçeğin sırasıyla araçsal ve tepkisel öncülleri temsil eden “etkileşim (ŞOYÖM-E)” ve “sadakat (ŞOYÖM-S)” anlaşmazlıkları boyutlarından oluştuğu gözlenmiştir. ŞOYÖM, ŞOYÖM-E ve ŞOYÖM-S puanları ÇÇYÖ-F; ŞOYÖM, ŞOYÖM-E puanları ÇÇYÖ-Y puanlarıyla ilişkili bulunmuştur. Sonuç: Türkçe formun faktör yapısının orijinal çalışmanın hipotezleriyle örtüşen iyi uyum gösteren bir yapı sunduğu düşünülebilir. Gelecek çalışmalarda yakın ilişki şiddetini olay temelli ve bakış açısıyla incelemede fayda sağlayabileceği umulan ŞOYÖM’ün faktör yapısının ötesinde güvenirlik ve geçerlilik çalışmalarının gerçekleştirilmesine gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca; ölçeğin fail formunun da kültürümüze uyarlanmasına gereksinim vardır. Bu yolla yakın ilişkide şiddet bağlamında olay temelli yaklaşımın, aktör partner ilişkisi kapsamında incelenebilmesine katkı sunulabileceği düşünülmektedir.