Erken Dönem Toplum Kuramlarında Kent Düşüncesi

Abstract

Modern sanayi kentinin yükseldiği on dokuzuncu yüzyılda toplumsal kuram, Batı’dakapitalizmin doğurduğu ekonomik, toplumsal ve politik sorunlara yoğunlaşmıştır. Sanayiningelişimine paralel olarak, bir yandan kırdan kopup fabrikalara akan yığınlarla mevcut büyükkentlerin nüfusu katlanırken, kömür yataklarına, limanlara, türlü hammaddeye yakın kasabalaryeni fabrikalarla hızla büyümüştür. Kentlerin fiziki ve demografik olarak hızla büyümesi;ekonomik devinimin katalizörüne dönüşmesi; toplumsal değişme, sorun ve çatışmaların merkezihaline gelmesi, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısından itibaren kent formu, ekonomisi, yaşamıve düzeni üzerine düşüncelerin belirginleşmesine vesile olur. Bu muazzam değişim, erkendönem toplum kuramcılarının ilgisini kente yöneltmiştir. Fakat bu ilginin, doğrudan bir kentanalizi ya da kenti kuramlaştırmaya yönelik bir çaba içermediğini belirtmek gerekir. Asıl çaba,kapitalizmi doğuran, kurumlaştıran şartları, yeni sanayi toplumunun doğasını ve beraberindegetirdiği sorunları anlamlandırmaya dönüktür. Weber, ortaçağ feodalizminin çözülüşündenbaşlayarak sanayi kapitalizmine ve modern Batı toplumuna kaynaklık eden kurumsal veideolojik temeli, ideal Avrupa kentsel topluluğu üzerinden kuramlaştırmıştır. Marx ve Engels,kapitalizmi ortaya çıkaran tarihsel şartları, kır-kent ayrımının kent lehine ortadan kalkışını, yenisanayi kentinde kapitalizmin-yeni burjuva düzeninin ekonomik ve toplumsal çelişkileri ortayakoymuşlardır. Tönnies, Durkheim ve Simmel ise sanayileşmenin, modern sanayi kenti vetoplumunun yeni toplumsal organizasyonu, beraberinde getirdiği toplumsal değişme, çözülmeve sorunlara odaklanmışlardır. Bu kurucu isimler kenti doğrudan, birincil analiz nesnesi olarakele almamış olsalar da düşünceleri ve çalışmalarıyla yirminci yüzyıl kent kuramlarına hemilham hem referans olmuşlardır.